İpek Yolu’nun üzerinde yer alan tarihin şekillendiği şehirlerden biri olan Bayburt’un tarihi dokusunu keşfetmeye ne dersiniz?
İçinden kilometreler boyunca Çoruh Nehri’nin geçtiği, doğal güzelliklerle dolu olan Bayburt, binlerce yıl boyunca tarihe adını yazdırmış pek çok olaya ve önde gelen isimlere ev sahipliği yapmış bir şehir. Oldukça etkileyici tarihi miraslara ve tarihe adını altın harflerle yazdırmış kişilerin türbelerine ev sahipliği yapan şehre dair Bayburt tarihi yerler listemiz sizlerle;
Bayburt tarihi hakkında; Bayburt’un tarihi MÖ 3000’li yıllara kadar dayanmaktadır. Şehrin MÖ 8. yüzyılda Azzi Kabilesi tarafından kurulduğu bilinmektedir. Kurulduğu günden yaklaşık 100 yıl sonra ise İskitler ve Kimmerler bölgeyi istila etmiştir. Şehir, o dönem “Gymnias” ismiyle anılmıştır. Günümüzdeki adı ise Ermeni kaynaklarına göre Payberd, Bizans kaynaklarına göre Payber, Arap kaynaklarına göre ise Babirt kelimelerinden gelmiştir.
Şehir, çeşitli dönemlerde Persler, Romalılar, Bizanslar, Selçuklular ve Osmanlılar tarafından çevrelenmiştir. İskit Saka Türklerinden itibaren şehir, en fazla Türklerin hakimiyetinde kalmıştır. Akkoyunlu Devleti de 14. yüzyılda Bayburt topraklarında kurulmuştur. 16. yüzyılda ise Bayburt, bir Osmanlı şehri olmuştur.
1828-1929 yılları arasında bölgeye yakın bir konumda bulunan Ruslar, Bayburt’u istila etmiştir. Ruslar rahat durmayarak 1916-1918 yılları arasında da Ermenilerle de işbirliği yaparak Bayburt halkına çeşitli zulümler yapmıştır. Şubat 1918 senesinde şehrin düşmandan arındırılması ile birlikte Anadolu’da Bayburt halkın yurtlarına geri dönmüştür.
Şehir, 1927 senesine kadar Erzurum’un bir ilçesi olarak kalmıştır. 1989 senesinde alınan karar ile il statüsüne kavuşmuştur.
Bayburt’un en ünlüleri; Birçok şehrin simge yapısı olan kaleler Bayburt’ta da karşımıza çıkıyor. Bayburt’taki en ünlü simgesel tarihi yapının Bayburt Kalesi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Bayburt gezi tavsiyesi; Bayburt’a geldiğinizde Bayburt Kalesi’ni görmeden şehirden ayrılmayın. Eğer güzel bir havada Bayburt’ta iseniz Çoruh Nehri’nde rafting yaparak heyecanlanmayı da ihmal etmeyin. Vaktiniz varsa Bayburt mutfağında bulunan galacoş, herse yemeği, pancar yemeği, lahana yemeği gibi yöresel lezzetlerin tadına da bakmayı ihmal etmeyin.
Müzekart; Bayburt’a geldiğinizde herhangi bir turist kartı kullanmanızı gerektirecek bir tarihi eser veya müze bulunmuyor. Bu nedenle Bayburt için Müzekart’a ihtiyacınız olmayacak.
Burası neresi? Tarih kokan dokularından bahsedeceğimiz listemize, şehrin en ilgi çekici yapılarından Korgan Köprüsü’yle başlıyoruz. Bayburtluların kendi arasında Meliğin adıyla da bahsettiği tarihi köprü, İpek Yolu’nun üzerinde yer aldığı için tarihte ne kadar önemli bir yer tuttuğu anlaşılabiliyor. Bayburt şehir merkezinden Gümüşhane yoluna doğru devam ederken 25 km ileride yer alan köprü, Akşar beldesinin sınırlarında bulunuyor.
Kesme taştan inşa edilen köprü, üzerinde herhangi bir kitabe yer almadığı için tam olarak yapım tarihi bilinmiyor. Ancak mimari yapı üzerinden yapılan tarihi araştırmalar sonucunda yapının 13-14. yüzyılda Selçuklular tarafından yapıldığı düşünülüyor.
Neden gitmeliyim? Eser biraz atıl durumda kalmış olsa da görülmeye değer. Dilerseniz nehrin kenarında köprüye nazır mesire alanında piknik de yapabilirsiniz. İki kemerli yapısıyla dikkat çeken köprü, 43 metre uzunluğu ve 4 metrelik genişliğiyle, Bayburt’a geldiğinizde mutlaka görmeniz gereken tarihi eserlerden birisi.
Burası neresi? Bir şehre geldiğinizde dikkatinizi ilk çeken devasa yapılardan birisi de hiç şüphesiz şehrin merkezinde yer alan kaleleri oluyor. Genellikle yapı itibariyle aynı özellikleri gösteren kaleler, şehre hakim bir tepede, şehri izleyen bir göz gibi etkileyici bir şekilde kendini gösteriyor. Ne yazık ki bu kalelerden bazıları ayakta kalamıyor, ancak Bayburt’un merkezinde yer alan tarihi kale ne mutlu ki tarihi ruhunu ve şehrin eski dokusunu hissettirebilecek derecede ayakta kalabilmiş. İpek Yolu üzerinde yer alan şehirde binlerce yıl boyunca yaşamış ve üzerinden geçmiş onlarca hatta daha fazla medeniyet yer alıyor.
Bayburt Kalesi’nin herhangi bir kitabesi yok bu nedenle yapım tarihi net olarak bilinmiyor. Ancak tarihi çalışmalar, kalenin MÖ 3 bin yıl öncesine kadar dayanan bir geçmişi olduğunu ortaya çıkarmış. İçerisinde yer alan yazıta göre MS 11. yüzyılda Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından onarım sürecinden geçirilen kale, binlerce yıl boyunca ticaretin merkezinde hem savunma hem de güvenlik amacıyla kullanılmış. Kale, “Çimaçin Kalesi” ismiyle de bilinmektedir.
Neden gitmeliyim? Günümüzde surları ve burçları ayakta kalabilen kale, orijinal yapısını tam olarak resmetmese de, geride kalanlardan dahi oldukça etkilenebiliyorsunuz. Şehir merkezinden araçla da gidebileceğiniz kalenin bulunduğu alanda dinlenebileceğiniz ve şehrin manzarasını izleyebileceğiniz bir kafe de yer alıyor.
Burası neresi? Türkiye’nin en önemli tarihi değerlerinden biri olan Aydıntepe Yeraltı Şehri, ortaya çıkmayı bekleyen daha pek çok tarihi bilgileri ve sırları bünyesinde barındıran oldukça etkileyici bir yer. Bayburt’un Aydıntepe ilçesinde yer alan bu tarihi yeraltı şehri, 3 bin yıl öncesine dayanan geçmişe sahip ve 1998 yılında bir kazı çalışması sırasında bulunmuş. Fark edildikten sonra arkeolojik çalışmaların başlatıldığı yeraltı şehrinde, tüf kayaların içerisinde hiçbir malzeme kullanılmadan tamamen el işiyle yapılan yaşam alanları ortaya çıkıyor. Şehrin araştırmaların ardından doğu ve batı yönünde 4 km daha uzayabileceği belirtilmektedir.
Yerin yaklaşık 2-3 metre altına inşa edilen bu şehrin, tam olarak kimler tarafından yapıldığı bilinmiyor. Ancak tahminlere göre Romalılardan kaçan Hristiyanların yapmış olabileceği düşünülüyor. Bayburt’un antik kentleri arasında önemli bir konumda bulunan yeraltı şehri, yılda 30 binin üzerinde ziyaretçiyi ağırlamaktadır.
Neden gitmeliyim? İçerisinde onlarca oda ve galerilerin yer aldığı şehir, havalandırma konusunda da adeta profesyonel bir şekilde mimari düzende yapılmış. Binlerce yıl öncesindeki teknoloji ile bu kadar etkileyici bir yapının yer altında inşa edilmiş olması insanı gerçekten hayretler içinde bırakıyor.
Not: Yeraltı şehrine girdiğinizde bir tarafından girip bir tarafından çıkabiliyorsunuz, bu nedenle gittiğiniz 1 kilometrelik mesafeyi geri yürümenize gerek kalmıyor. Ancak alçak bir yapıya sahip olduğu için kapalı alan korkusu ve astım gibi hastalığı olanlar için uygun olmadığını da belirtmemizde fayda var.
Burası neresi? Bayburt’un şehir merkezinde yer alan Selçukluların şehre bıraktığı en özel tarihi yapılardan birisi olan Bayburt Ulu Cami de listemizde yerini alıyor. Tarihi camilerin şehirde yarattığı birleştirici etkisi ve kültürel yapısı şehrin dokusuna oldukça etkili oluyor. Bayburt’un merkezinde çarpık kentleşme arasında kalan bu harika cami, tarihi verilere göre 1282-1298 yılları arasında Anadolu Selçuklularından II. Gıyaseddin Mesud tarafından yaptırılmış.
İç yapısı ahşap ve kemerli şekilde inşa edilen cami, günümüze kadar pek çok onarım ve restore sürecinden geçtiği için eski orijinal görüntüsünü kaybetmiş desek yanlış olmaz. Şehirde en sık ziyaret ve ibadet edilen camilerden biri olan Ulu Cami, son olarak 1967 yılında onarımdan geçmiş. Bugün ki karşımıza çıkan görüntü ise 1967’de yapılan son halini yansıtıyor.
Neden gitmeliyim? Eski minber ve mihrabının günümüze ulaşamadığı cami görsel olarak bozulmuş olsa da, çoğu tarihi camide olduğu gibi, tarihin ruhunu en net hissedebileceğiniz ortamlardan birisi. Yapı Bayburt camileri içindeki en eski yapılardan biri olması nedeniyle de görülmesi ve değer verilmesi gereken yerler arasında bulunuyor.
Burası neresi? Bayburt’un şehir merkezinde yer alan tarihi saat kulesi, şehrin simgelerinden biri haline gelmiş desek yanlış olmaz. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924 yılında inşa edilen saat, bazı tarihi kaynaklara göre Rizeli İbrahim Usta, bazı kaynaklara göre ise, Bayburt’un Taşçılar Köyü’nde yaşayan Muhiddin ve Bekir usta tarafından inşa edilmiş. Kule dairesel bir kaide üzerine inşa edilmiştir ve sekizgen bir formda yükselmektedir. İçerisinde yer alan makine ve 4 saati Almanya’dan getirilen kule, yerden 21 metre yükseklikte yer alıyor. Kulenin tepesine 41 basamaktan oluşan merdivenle çıkılmaktadır.
Neden gitmeliyim? Şehrin tam merkezinde yer alan saat kulesini görüp, bir kere de akrep ve yelkovanın sizin anınıza tanıklık etmesini sağlayabilirsiniz. Özellikle akşam saatlerindeki ışıklandırma ile saatin sunmuş olduğu görsel şölene şahit olmanızı tavsiye ediyoruz.
Burası neresi? Bayburt’un şehir merkezinde yürüme mesafesinde yer alan tarihi türbelerden Şehit Osman Türbesi, Bayburt Kalesi’nden daha yüksek bir tepede yer alıyor. Saltukoğulları döneminden kaldığı düşünülen türbenin, Saltuk kumandanı olan Mengüç Gazi’nin kardeşi Osman Bey’e ait olduğu düşünülüyor. Aslında türbenin üzerinde kitabe yer alıyor ancak kitabe o kadar çok eskimiş ki üzerindeki yazılar okunamaz hale gelmiş.
Neden gitmeliyim? Sarı taştan inşa edilen türbe, şehre gelenlerin manevi gezi sırasında ilk uğradıkları yerlerden biri olarak karşımıza çıkıyor.
Burası neresi? Türbelerden bahsederken, Türkiye’nin hatta İslam edebiyatının en önemli isimlerinden Dede Korkut’un türbesinden bahsetmemek olmazdı. Bayburt’un merkezinde yer alan Yıldırım Köyü sınırları içindeki türbe, Bayburtlular arasında “Ali Baba” ya da “Korkut Ata” olarak da biliniyor. 9. yüzyılda inşa edildiği düşünülen kümbet, daire şeklinde mimariye sahiptir ve farklı ebatlara sahip kesme taşların düzgün bir şekilde bir araya getirilmesiyle inşa edilmiştir.
Neden gitmeliyim? Son olarak 1994 yılında restore sürecinden geçen kümbet, Bayburt’a gelenlerin ziyaretini bekliyor. Bayburt’ta her yılın temmuz ayının 3 haftasında Dede Korkut adına düzenlenen uluslararası şenlikte kümbet, oldukça fazla ziyaret almaktadır. Dilerseniz ziyaretinizi bu zamana denk getirerek bu şenliğe de katılabilirsiniz.
Burası neresi? Bayburt’un tarihi türbelerinden bir diğeri de, şehir merkezinde yer alan Cumhuriyet İlkokulu’nun karşısında bulunuyor. Ahilerin önde gelenlerinden biri olan Ahmet-i Zencaniye’nin yattığı bilinen türbe, tarihi verilere göre İlhanlı döneminde tahminen, 1315-1325 yıllarında inşa edilmiş. Yapıya ait Hicri 1200 senesindeki onarıma ait bir de kitabe bulunmaktadır. İlhanlıların hükümdarı olan Olcaytu Hüdabende’nin olduğu dönemde yapılan türbe, Emir Mahmut’un isteğiyle inşa edilmiş. Pek çok onarımdan geçen türbe, kare şeklinde mimarisiyle de dikkat çekiyor.
Burası neresi? Şehrin en önemli yerlerinden Kop Şehitliği, şehir merkezinden Erzurum yönüne giderken Kop mevkii üzerinde yer alıyor. 1963 yılında inşa edilen şehitlik, 1916 yılında Rusya ordusuna direnen şehit askerlerimiz için yapılmış. Şehitliğin içerisinde bir de 13 metre uzunluğunda anıt heykel yer alıyor. Sarı, beyaz ve siyah taş kullanılarak inşa edilen anıt, 28 Şubat ve 16 Temmuz arasında yaşanan üzücü savaşın kahraman şehitleri için oldukça etkileyici bir dokuya sahip. Şehitliği ziyaret etmek isterseniz oldukça kolay bir şekilde ulaşabilirsiniz.
Burası neresi? Sünür Kutlu Bey Türbesi, 1389 yılında inşa edilmiş. Akkoyunlulardan Turali Bey’in oğlu olan Kutlu Bey’in mezarı olan türbe, yine kendisinin yaptırdığı camiye 30 metre mesafede yer alıyor. Sünür Kutlu Bey ve ailesi için inşa edilen türbe, şehirde inanç turizmi için geziye çıkanlara ev sahipliği yapıyor.
Burası neresi? Yeni adı Bayraktar olan “Baksı” köyünde yer alan Baksı Müzesi, Bayburt’un 45 km dışında yer almaktadır. 40 dönümlük bir arazide sergi salonları, depo, konferans salonu, atölye gibi pek çok farklı bölümden meydana gelen müze, geleneksel sanatlarla modern sanatın aynı binada sergilenmesine olanak tanımaktadır.
Müzenin temelleri 2000 senesinde atılmıştır ve kendisi de Bayburt doğumlu olan Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’ın çabaları ile bugüne gelmiştir. Müzenin kurulması amacıyla 2005 senesinde Baksı Kültür Vakfı kurularak faaliyetlerine başlamıştır.
Neden gitmeliyim? Geleneksel ve moderni bir araya getiren Baksı Müzesi, aynı zamanda Bayburt yöre halkına çeşitli eğitimler vererek onların Bayburt’a tutunmalarını ve kendilerini geliştirmelerini hedeflemektedir. Bu bağlamda bu farklı amaca sahip müzenin ziyaret edilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Sizler için hazırladığımız Bayburt tarihi yerler yazımızı keyifle okuduğunuzu umuyoruz.🙂 Listemizi beğendiyseniz ve başka tarihi noktalar eklememizi istiyorsanız, aşağıdaki yorumlar kısmına yazarak bizimle paylaşabilirsiniz. 🙂
Hamburg Nerede? Hamburg, Avrupa’nın Almanya şehrinde bulunmaktadır. Ülkenin Berlin’den sonra ikinci büyük şehridir. Hamburg Hakkında: Almanya’nın…
İstanbul’un Anadolu yakası Karadeniz kıyısında bulunan Şile, şehir merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktadır. İstanbul’un en…
Tiran Nerede? Hangi Ülkede? Tiran, Balkanlar’da bulunan Arnavutluk’un başkenti, aynı zamanda en büyük şehridir. Arnavutluk…
Arnavutluk'un başkenti Tiran'ı ziyaret ettiğinizde, yoğun kargaşa yaşayan bir ülkenin geçmişini ve bugününü keşfedeceksiniz. Gelin…
Bir peri masalı için adeta bir fon gibi duran romantik ve ilham verici bir şehirden…
Napoli nerede? & Hangi ülkede? İtalya Yarımadası'nın batı kıyısında Roma'nın 120 mil güneydoğusunda bulunan Napoli,…
Yorumları Gör
gerçekten teşekkür ederim herkes kullanabilir çok bilgilendirici