Adıyaman ili tarihin bilinen en eski yerleşim bölgelerindendir. Hal böyle olunca birçok medeniyete dair çok önemli tarihi yerler bu şehirde toplanmıştır. Biz de Adıyaman’ın tarihi yerleri hakkında kapsamlı bir yazı hazırlamanın uygun olacağını düşündük;
Adıyaman tarihi hakkında; Türkiye’nin güneydoğusunda bulunan Adıyaman’ın tarihi Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır. Cumhuriyet dönemine kadar “Hisn-i Mansur” olarak bilinen Adıyaman, geçmişte Hititler, Mittanis, Urartular, Asurlular, Ortancalar, Persler, Büyük İskender ve Kommagene dahil olmak üzere birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Şehir, 1516 senesinde, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlılar tarafından fethedilmiştir. Roma ve Bizans döneminden kalma birçok tarihi eser şehrin geçmişine ışık tutmaktadır.
Adıyaman’ın en ünlüleri; Şüphesiz de Adıyaman’ın en ünlü tarihi yeri Nemrut Dağı Ören Yeri’dir. Nemrut Dağı’nın tepesindeki kral başları ve henüz keşfedilemeyen Kommagene Kralı’nın mezarı burasını sadece Adıyaman’ın değil dünyanın en önemli antik bölgelerinden biri yapmaktadır.
Adıyaman gezi tavsiyesi; Adıyaman’a gelmişken tabi ki Adıyaman çiğköftesini mutlaka denemenizi öneriyoruz. Bunun için şehirde birçok ünlü ve kaliteli çiğköfteci bulabilirsiniz. Şehrin bütün lezzetleri için Adıyaman’ın yöresel yemekleri hakkında hazırladığımız yazımıza göz atabilirsiniz. Cendere Köprüsü ve Nemrut Dağı Ören Yeri ise mutlaka görülecek yerler listenizde olmalı. Özellikle Nemrut Dağı’na gidenler için gün batımı ve gün doğumunu dağın eteklerinde heykellerle birlikte seyretmek gerektiğini belirtelim. Adıyaman’a ulaşım hakkında aklınızdaki sorulara cevap bulmak için de Adıyaman Havalimanı’ndan şehir merkezine ulaşım rehberimizi inceleyebilirsiniz.
Müzekart; Başta Nemrut Dağı olmak üzere Adıyaman’daki tarihi yerler için Müzekart çıkartmanız faydalı olacaktır.
Burası neresi? Şuan ki adıyla Pirrin olarak bilinen kentin kuruluşunun kaynaklara göre Helenistlik Döneme kadar uzanmasıyla birlikte Komagene Döneminde yerleşim yeri olduğu biliniyor ve MS 325 senesinde İzmir’deki İncil konsiline Persidas bölgesinden bir şehir olarak katılırmış. Kent, bir bağlantı noktası olması nedeniyle jeopolitik açıdan oldukça önemli bir konumda bulunmaktaydı. Bizans yerleşimi görülen şehirde günümüze kadar ayakta kalan ve hala kullanılan Roma çeşmesi ve surların bir kısmını ziyaret edebilirsiniz. Roma Çeşmesi günümüzde hala kullanımdadır. Şehir, en parlak dönemini Bizanslılar zamanında yaşamış ve daha sonrasında değerini yitirmiştir. Bu kentte kayaların oyularak yapıldığı 200’den fazla mezar bulunur.
Neden gitmeliyim? Antik kent, Adıyaman kent merkezinden sadece 5 km uzaklıkta bulunmaktadır ve geçmişte bölgenin hakimi olan Komagene Krallığı’nın beş büyük kentinden biri olarak çok önemli bir konuma sahipti. Şehir, özellikle kaya mezarları ile Adıyaman’ın antik kentleri arasında mutlaka zaman ayrılması gereken yerler arasında bulunmaktadır ve sizi çok etkileyeceğini düşünüyoruz.
Burası neresi? 1987’de beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde olan, şehrin Kahta ilçesinde yer alan 2150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı, Komagene hükümdarı 1. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek adına yaptırdığı, anıtsal heykelleri ve eşsiz manzarasıyla Helenistlik Dönemin en önemli kalıntıları arasında. Kral Komagene, MÖ 163 ile MS 72 yıllarında bölgede hüküm süren önemli liderlerden biridir. Anıtsal mezarlar Doğu, Batı ve Kuzey teraslarına yayılmasının yanı sıra en önemli heykel ve mimariler kutsal sayılan Doğu terasında bulunuyor.
Neden gitmeliyim? 10 metreyi bulan etkileyici heykeller Nemrut Dağı’nın en etkileyici özelliklerinin başında gelmektedir. Bu muhteşem heykellerin keşfedilmesi 1881 senesinde gerçekleştirilen yol çalışmaları sırasında Karl Sester tarafından olmuştur. Heykellerin başları ne zamanın etkileriyle gövdelerinden ayrılmasına karşın büyük oranda sağlamlığını korumaktadır. Bu heykellerin gün batımında veya gün doğumunda ortaya çıkardığı muhteşem manzara ise gerçekten muazzam.
Kaçırmayın! Nemrut Dağı’na şahsi aracınızla ya da düzenlenen turlarla giderek gün batımını veya gün doğumunu seyredebilirsiniz. Bu etkinlik, Adıyaman’da mutlaka yapılması gereken şeyler arasında bulunmakta ve ziyaretçilerin nefeslerini kesen bir manzarayla karşı karşıya kalmasına olanak sunmaktadır.
Uyarılar: Nemrut Dağı gün batımında ve doğumunda hayli soğuk olduğundan yanınızda mutlaka kalın bir şeyler getirin ve hatta mümkünse battaniye falan da olsun. Yiyecek içecek konusunda da günü çıkaracak kadar nevaleniz yanınızda kesinlikle olsun, sonra aç kalabilirsiniz.
Burası neresi? Kommagene Krallığı’nın atası olan Arsemes tarafından kurulmuştur. İsmi Arsemia Antik Kenti olarak anılmıştır. Kral I. Antiochus’un babası I. Mithridates’un mezarı bu kentte bulunmaktadır. Şehir, Kommagene Krallığı’nın yazlık başkenti ve idare merkezi olarak kullanılmıştır. “Kale” olarak da adlandırılan Arsemia Antik Kenti, geçmişte savunma amaçlı olarak da değerlendirilmiştir.
Neden gitmeliyim? 10 ton ağırlığındaki kabartma kalıntı; Herkül ve I. Antiochus tokalaşma anını yansıtmaktadır ve antik kentin en önemli ve mutlaka görülmesi gereken eseridir. Bunun yanı sıra 1953 senesinde bölgede ekibiyle birlikte araştırma yapan Alman arkeolog F. K. Dörner tarafından bulunan ve 158 metre derinliğe ulaşan bir tünel keşfedilmiştir. Bu tünelin de dini amaçlı kazıldığı tahmin edilmektedir.
Burası neresi? Komagene kraliyet ailesine ait anıt mezar olan 9 metre yüksekliğindeki Karakuş Tümülüsü, adını güneyindeki sütun üzerinde duran kartal heykelinden alıyor. Anıt mezar MÖ 69 senesine tarihlenmektedir. Tümülüsün yanında 21 metre yüksekliğinde çakıl taşlarının yığılmasıyla oluşmuş bir anıt mezar daha var. Çevresindeyse anıtsal olarak 4 sütun daha bulunuyor. Milli Park koruma alanı içerisinde yer alır.
Neden gitmeliyim? Karakuş Tümülüsü Komagene Krallığı için çok önemli bir anıt mezardır ve günümüzde Nemrut Dağı’nın girişi olarak kabul edilmektedir. Tümülüs, bölgede düzenlenen turların da mutlaka uğradığı önemli tarihi duraklardan bir tanesidir.
Burası neresi? Roma dönemine ait Turuş Kaya Mezarları, Adıyaman’ın çok bilinmeyen ancak oldukça önemli kaya mezar kalıntılarından biridir. Mezarlar, Adıyaman şehir merkezine 40 km mesafede yer almaktadır. Kayaların içinde zeminden aşağı doğru oyularak oluşturulan mezarlar oldukça ilgi çekicidir ve mezarlara ulaşmak için 10-15 basamak inilmesi gerekmektedir. Kaya mezarlarının duvarlarında ve girişlerinde bulunan kabartma şeklindeki figürler oldukça ilgi çekicidir.
Neden gitmeliyim? Adıyaman’daki tarihi eserler arasında çok önemli bir yere sahip olması nedeniyle Turuş Kaya Mezarları kesinlikle listeye eklenmelidir.
Burası neresi? Şehre yaklaşık 35 km. uzaklıkta bulunan, Malpınar mezrasındaki kayalara yapılmış yerleşim birimleri ve doğal kaya üzerine oyulmuş olan hiyeroglif kitabe de Geç Hitit Dönemine ait. 1979 senesinde Mustafa Kalaç tarafından keşfedilmiş olan bu rölyefli yazıt, Ilıcak Köyü civarında yer almaktadır.
Neden gitmeliyim? Üzerindeki insan figüründen Asur dönemine işaret ettiği anlaşılan Malpınar Kaya Anıtı, vakti olanlar için Adıyaman’da es geçilmemesi gereken tarihi yerlerden biridir.
Burası neresi? Komagene kralı II. Mithridates tarafından inşa edilen anıt mezar, Besni ilçesinin 33 km. güneydoğusunda bulunuyor. Mezarların her biri 10 metre yüksekliğinde üzerlerinde kadın, erkek ve aslan kabartmaları bulunan üç sütunla çevrilmiş.
Burası neresi? Şehre 25 km. uzaklıkta bulunan ve Ilıcak Köyü sınırları içerisinde yer alan Beştepe’lerde yığma taşlardan yapılmış 6 tane tümülüs mezar bulunuyor. Tümülüslerin Kommagene kraliyet ailesi için yapıldığı tahmin ediliyor.
Burası neresi? Taşgedik köyünde yer alan Haydaran Kaya Mezarları, Güneş Tanrısı Hellias ve Kral Antiochos’un mezarlarının olduğu yerde bulunuyor.
Neden gitmeliyim? Kaya mezarlarının yanı sıra kayaya oyulmuş olan ve Hellias ile Antiochos’un karşılıkla tokalaşma pozisyonunda resmedildiği kabartma heykel oldukça dikkat çekicidir.
Burası neresi? Arsemeia’nın karşısında bulunan Yeni Kale; Komageneliler tarafından inşa edilmiş, Roma ve Memlukler tarafından restore edilmiş, en son da 1970 yılında kısmen onarılmıştır. Kalenin Osmanlılar döneminde de kullanıldığı bilinmektedir. Kalenin içinde bulunan cami, zindan, çarşı, su yolları, güvercinlik kalıntıları ve kitabeler günümüzde de varlığını sürdürüyor. Kaleden Nymphois’e inen su yolu bir tünelle Arsemeia’ya bağlanmış ve 80 metre uzunluğundaki bu yol ile suya hala ulaşım sağlanabilmektedir.
Neden gitmeliyim? Günümüze kadar sağlam bir şekilde ulaşmayı başarabilen Yeni Kale, şehrin görülmeye değer tarihi noktaları arasında bulunmaktadır.
Burası neresi? Şehrin merkezinde yer alan kale, yaklaşık 25 metre yüksekliğindeki yığma bir höyük üzerine kurulmuş. Adıyaman Belediyesi tarafından restorasyon ve çevre düzenlemesi yapılan kale, ayrıca efsanevi hikayesiyle de görülmesi gereken yerlerden. Kale, bir Emevi komutanı olan Mansur İbn-i Cavana tarafından Bizans saldırılarının bölgeye yoğun olduğu VII. yüzyılda şehri korumak amacıyla yapılmıştır. Kale VIII. yüzyılda tadilat görmüştür ve günümüzde oldukça yorgun ve yıkık bir şekilde ulaşabilmiştir.
Neden gitmeliyim? Günümüzde Adıyaman Kalesi çevresindeki düzenlemelerle burası şehrin sıklıkla ziyaret edilen noktaları arasında bulunmaktadır. Kaleden geriye pek bir şey kalmamıştır ve ziyaretçiler tepedeki mekanlara Adıyaman manzarasını, özellikle de gün doğumu ve gün batımını seyretmek için gitmektedir.
Efsanesi! Kalenin Türkler tarafından sarıldığı bir dönemde, kale içinde dönen bir köşkün bulunduğu rivayet edilmektedir. Kuşatma sırasında bu köşkten saldırıyı izleyen Arap kumandanın kızı, Türk komutanı görerek ona aşık olmuştur. Türk kumandana haber gönderen kız, kendisine aşık olduğunu ve eğer kendisini alırsa kalenin anahtarını kendisine verebileceğini söyler.
Türk kumandan bunu kabul ederek, kızı kaçırtır ve yanına getirir. Kız, vücudunda bir şeyin kendisini rahatsız ettiğini söyleyince soyunur ve bir yaprak parçasının vücudunu tahriş ettiği görülür. Türk kumandan bunun ardından kıza kendisini kuru bir yapraktan bile sakınan babasına ihanet eden bir kızın kim bilir Türklere neler yapacağını söyler ve kızı öldürtür.
Burası neresi? Cendere Köprüsü, şehirdeki Cendere Çayı üzerinde yer alan ve dünyada hala kullanılmakta olan en eski tarihi köprüsü olma özelliği taşımaktadır. Köprü, Roma Köprüsü veya Septimius Severus isimleriyle de bilinmektedir. 3200 yıllık bir geçmişe sahip olan köprü, arkasındaki siyah kaya bloğunun önündeki beyaz görünümü ile çok etkileyici bir manzara sunmaktadır. Günümüzde trafiğe kapalı olan köprü, yakın zamana kadar araçların geçtiği oldukça sağlam bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. 120 metre uzunluğa sahip olan köprünün genişliği ise 7 metre. Kemer yanakları ise her biri 10 tonu bulan 92 adet kesme taşla inşa edilmiştir.
Köprünün bir de hikayesi bulunuyor: Denilene göre, Roma İmparatoru Septimius Severus kendisi ve karısı için Kahta tarafına iki adet sütun yaptırıyor. Sincik tarafındaki diğer iki sütunu da oğulları Caracalla ve Geta için yaptırıyor. Babalarının ölümünden sonra taht kavgasına girişen kardeşlerden Caracalla kardeşini öldürüyor ve onun için yapılan sütunu da yıktırıyor. Günümüze üç sütunda ulaşmıştır.
Neden gitmeliyim? Cendere Köprüsü, muhteşem bir mimari dehanın örneği olarak günümüze kadar ulaşmış ve belki de binlerce yıl daha aynı sağlamlıkla dünyada var olacaktır. Köprünün günümüze kadar ulaşmasını sağlayan muhteşem detayları da göz önünde bulundurduğumuzda Cendere Köprüsü, Adıyaman’ın mutlaka görülmesi gereken tarihi yerleri arasında bulunmaktadır ve bu köprünün turizme çok daha fazla kazandırılması gerektiğini düşünüyoruz.
Burası neresi? Gölbaşı ilçesine bağlı Yolbağ köyünde bulunan Altınlı Köprü, Adıyaman’ın tarihi yerleri arasında görülmeye değer önemli noktalardan biridir. Köprünün Roma döneminde inşa edildiği düşünülmektedir ancak Anadolu Selçuklu ve Osmanlılar döneminde aynı ayaklar üzerine tekrardan inşa edilmiş olabileceği üzerinde de durulmaktadır. Köprünün yapımında beyaz kesme taş ağırlıklı olarak kullanılmış olup moloz taşa da rastlanmaktadır. Köprü, 83 metre uzunluktadır ve 4 adet kemere sahiptir.
Neden gitmeliyim? Baraj yapımı nedeniyle sular altında kalacak olması oldukça üzücü olsan Altınlı Köprü’yü bizce çok geç olmadan bir an önce gidip görseniz iyi olur!
Burası neresi? Romalılar zamanından kaldığı düşünülen Şeytan Köprüsü, Adıyaman’ın Kahta ilçesinde bulunmaktadır. Köprü aynı zamanda Selçuklular zamanında da aktif olarak kullanılmıştır. Köprü, geçmişte Memlukler zamanında tadilattan geçtiği için bölgede “Memluk Köprüsü” olarak da bilinmektedir.
Neden gitmeliyim? Memluk Köprüsü, tarihi değerleriyle oldukça ilgi çeken noktalardan biridir. Bunun yanı sıra etkileyici manzarası ve serinletici akarsuyu ile burası piknik yapmak ve dinlenmek için de tercih edilebilmektedir.
Burası neresi? 18. yüzyılda yapılmış olan kilise Süryani cemaati tarafından kullanılıyor. St. Paul Kilisesi, Katolik kiliselerine göre daha sade çizgilere sahip. Kilise, Mor Petrus ve Mor Paulus Kilisesi olarak da bilinmektedir. Kilise, Adıyaman’ın Mara mahallesinde bulunmaktadır ve 4. veya 5. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir. Süryanice yazılmış kitabeler incelendiğinde kilisenin 19. yüzyılın sonlarında onarımdan geçtiği anlaşılmaktadır.
Üç nefli bazilikal bir planla inşa edilmiş olan kilise doğu-batı yönünde uzamaktadır. Kilise günümüzde Süryani cemaati tarafından ibadet için aktif olarak kullanılmaktadır.
Neden gitmeliyim? St. Paul Süryani Kilisesi, Adıyaman’daki nadir kilise yapılarından biridir ve dini anlamda hoşgörü göstermek ve tarihi yapıyı incelemek için görülmesi gereken Adıyaman’ın kiliseleri arasında bulunduğunu söyleyebiliriz.
Burası neresi? Adıyaman çarşıda yer alan Ulu Cami, Dulkadiroğulları Beyliği tarafından yaptırılmış ve ilin en büyük camisi olma özelliğine sahip. 1500’lü yılların başında inşa edilen yapının bugüne ulaşan halinin ana hatlarını alması ise 1863 senesinde dayanmaktadır. Buna dair kitabe ise caminin minaresinde doğuya bakan üst yüzeyine bulunuyor. Camiye ait bulunan başka bir minare ise caminin 1902 senesinde restore edildiğine dair bilgiler sunmaktadır ve yapılan değişiklikler nedeniyle caminin mimarisinde eklektik bir tarz bulunmaktadır.
Neden gitmeliyim? Adıyaman Ulu Camii, şehrin en önemli ve en eski camilerinden biri olması nedeniyle diğer camilerden ayrılmaktadır. Zaten Adıyaman’ın en eski camisi olması nedeniyle ismi “Ulu Cami” olarak anılmaktadır.
Burası neresi? Eskisaray Camii, şehir merkezinde camiyle aynı isme sahip mahallede yer almaktadır. Hicri takvime göre 1148 senesinde İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Çeşitli onarımlarla günümüze kadar ulaşmayı başaran cami, son olarak kuzey yönüne doğru genişletilmiştir. Eskiden “Çınar Camii” olarak adlandırılan ibadethane, günümüzde ibadet etmek için kullanılmaya devam edilmektedir.
Burası neresi? Oldukça merkezi bir noktada bulunan Adıyaman Müzesi, şehirde gezilebilecek önemli müzelerin başında gelmektedir. Müze binası tek katlıdır ve ülkemizde birçok müzede görmeye alıştığımız geniş bahçeye sahiptir. Eserler hem bahçede hem de bina içindeki iki büyük salonla birlikte bu iki salonu birbirine bağlayan hol olarak nitelendirebileceğimiz başka bir salonda sergilenmektedir.
Müze fikri ilk olarak 1978 senesinde Atatürk Barajı projesi nedeniyle sular altında kalacak olan eserlerin kurtarılarak Adıyaman İl Halk Kütüphanesi içinde sergilenmeye başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Müze, 1982 yılında şu anki binasında hizmet vermeye başlamıştır. Müzede günümüzde 25.000 eser bulunmakta ve bu eserlerden 2.000 tanesi salonlarda ve bahçede sergilenmektedir.
Neden gitmeliyim? Müzede ziyaretçiler Adıyaman’ın tarihine ışık tutan Paleolitik dönemden Osmanlı dönemine kadar uzanan çok önemli eserleri inceleme fırsatına sahip olmaktadır. Müzede aynı zamanda 1.000 civarında etnografik eser de sergilenmektedir.
Hamburg Nerede? Hamburg, Avrupa’nın Almanya şehrinde bulunmaktadır. Ülkenin Berlin’den sonra ikinci büyük şehridir. Hamburg Hakkında: Almanya’nın…
İstanbul’un Anadolu yakası Karadeniz kıyısında bulunan Şile, şehir merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktadır. İstanbul’un en…
Tiran Nerede? Hangi Ülkede? Tiran, Balkanlar’da bulunan Arnavutluk’un başkenti, aynı zamanda en büyük şehridir. Arnavutluk…
Arnavutluk'un başkenti Tiran'ı ziyaret ettiğinizde, yoğun kargaşa yaşayan bir ülkenin geçmişini ve bugününü keşfedeceksiniz. Gelin…
Bir peri masalı için adeta bir fon gibi duran romantik ve ilham verici bir şehirden…
Napoli nerede? & Hangi ülkede? İtalya Yarımadası'nın batı kıyısında Roma'nın 120 mil güneydoğusunda bulunan Napoli,…
Yorumları Gör
Yanlış bilgilendirmeler var burada . Resim ve yer ismi ile içerikler karışık yazılmış . İçerikleri düzeltiniz
Merhaba Mete Bey; doğru bilgi vermek adına bizimle yanlış gördüğünüz noktayı paylaşırsanız seviniriz. :)