Aristo döneminden kalma bir mirasa sahip antik kentler arasında kalan Assos, sakin bir Ege beldesidir. Geçmişi hayli zengin olan beldenin tarihi noktalarını Assos tarihi yerler listemizde ele aldık…
Assos tarihi; Öncelikle “Assos nerede?” diye merak edenler için hemen konum bilgisini paylaşalım: Assos, Çanakkale’ye bağlı, şehrin 87 km güneyindeki Ayvacık’ın antik beldelerinden biridir. Evet, Artık Assos’un kısa tarihi ile yazımıza başlayabiliriz…
Assos’un ilk tarihinin Tunç Çağı’na kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Yunanistan’ın Midilli Adası’ndan gelen kolonici Aeolian kolonicileri, M.Ö. 7. yüzyılda Lidyalıların egemenliğine geçen şehrin temellerini yaklaşık 100 yıl sonra atmıştır. Geçmişte Aristotales’e ev sahipliği yapmış belde, günümüzde resmi olarak “Behramkale” olarak anılmaktadır. Aristotales M.Ö. 348-345 yılları arasında burada yaşamış ve kurduğu okulda 3 yıl boyunca felsefe dersleri vermiştir.
Assos’un ünlüleri; Şüphesiz Assos deyince ilk akla gelen şey Assos Antik Kenti oluyor. Bu nedenle Assos’ta yapılacaklar listesi oluştururken bu antik kenti kapsamlı bir şekilde incelemeyi mutlaka listenize dahil etmelisiniz. Eğer Assos’u baştan aşağı dolaşmak isterseniz de hemen Assos gezilecek yerler yazımızi inceleyebilirsiniz.
Assos gezi tavsiyesi; Assos tatili sırasında Assos’un tarihi yerleri elbette ilk önceliğiniz olacaktır ancak bunun yanı sıra Assos’un yöresel yemekleri ile Ege mutfağını mutlaka tanımalısınız. Eğer geceleri eğlenmeyi seven biriyseniz Assos gece hayatı da tatilinizi daha keyifli bir şekilde geçirmenizi sağlayacaktır. Eğer sıcak bir dönemde Assos’a uğradıysanız Sivrice Plajı, Kadırga Boyu, Koruoba Koyu, Sokakağzı Koyu, Yeşil Liman Koyu, Akliman Sahili gibi muhteşem noktalarda serinlemeyi de ihmal etmeyin deriz.
Müze kart; Ülkemizde tatil severlere büyük kolaylık sunan Müzekart ile Assos’un en popüler tarihi yerleri için ücretsiz giriş hakkına sahip olabilir, gezinizi daha ekonomik bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Müzekart’ı satın aldıktan sonra 1 yıl boyunca Türkiye’nin dört bir yanında kullanabileceğinizi de not düşelim.
Antik Kentler, Tarihi Yürüyüş Alanları
1. Assos Antik Kenti
Burası neresi? Çanakkale’nin en ünlü arkeolojik bölgesi Assos Antik Kenti, 1982 yılında 1. derece sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Assos’un antik kentleri arasında dikkat çekici bir konumda bulunan bölge tarihi M.Ö. 6. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Ünlü tarihçi Hellanikos kentin Methymna kentinde yaşayanlar tarafından kurulduğunu ifade etmektedir. Kentteki binaların yapımında andezit taşı kullanılmıştır. Bunda kentin Troas şeklinde isimlendirilen sönmüş bir volkanik tepe üzerinde kurulmuş olmasının etkisi çok büyüktür. Bu taşlar o dönemlerde cesetleri çok hızlı çürütmesi nedeniyle “insan yiyen” olarak ünlenmiştir ve bu özelliği ile pek çok farklı coğrafyaya gönderilmiştir.
Ünlü düşünür Aristo da kentte yaklaşık 3 yıl yaşamıştır ve ünlü eseri “Devlet” kitabındaki ütopyayı burada hayata geçirmeye çalışmıştır. Kentte ilk kazılar 1881 yılında Amerika Arkeoloji Enstitüsü tarafından gerçekleştirilmiş olup ilk elde edilen buluntular mezarlığa aittir. Elde edilen tarihi eserler günümüzde Çanakkale Arkeoloji Müzesi içinde sergilenmektedir.
Mezarlık, Surlar, Athena Tapınağı, Amfitiyatro, Pazar yeri gibi noktalar kentin en önemli ziyaret yerlerini oluşturmaktadır. (Bu kalıntılarla ilgili detayları yazımızda ayrı başlıklarda ele alacağız.) Kentte aynı zamanda Sultan I. Murat tarafından 14. yüzyılda yaptırılmış olan bir de tek kubbeli cami olan Hüdavendigar Camii bulunmaktadır.
Neden gitmeliyim? “Assos’un tarihi yerleri nerelerdir?” sorusunun ilk cevabı bu muhteşem antik bölgedir ve içinde bulunan Athena Tapınağı, kuşkusuz burayı ziyaret etmek için en önemli neden. Bunun yanı sıra antik kentin UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bulunması ve Ege Denizi’nden 235 metre yükseklikte muhteşem bir manzaraya sahip olması da burayı Assos’un mutlaka görülmesi gereken tarihi yerleri arasına almamızı sağlıyor.
Diğer detaylar…
Kaçırmayın! Buraya çoğu ziyaretçi gün batımında gelerek Ege’nin muhteşem manzarasını seyretmektedir. Siz de zamanlamanızı bu doğrultuda yaparsanız etkileyici bir manzarayı da seyretme şansına sahip olabilirsiniz.
Efsanesi! Assos Kralı Hermias, ünlü felsefeci ve sınıf arkadaşı olan Aristo’yu kentine davet eder. Aristo bu daveti kabul eder ve Assos’u ziyarete gelir. Hermias’ın kız kardeşi Pythias ise güzeller güzeli bir kadındır ve Aristo, kendisine aşık olur. Bunu duyan Hermias, Aristo’nun kentinde felsefe okulu kurarak ders vermesi şartıyla, onun kız kardeşiyle evlenmesine izin verir. Böylece Aristo Assos’ta 3 yıl boyunca felsefe dersleri verir.
- Adres: Behramkale Köyü, 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Telefon: (0286) 217 23 71
- Ziyaret saatleri: 1 Nisan-31 Ağustos 08.30-21.30, 1 Eylül-31 Mart 08.30-17.30.
- Giriş Ücreti: 25₺. Müzekart geçerli.
- Web sitesi
- Yol tarifi al >
2. Athena Tapınağı (Temple of Athena)
Burası neresi? Tanrıça Athena adına yapılan Athena Tapınağı, Kaz Dağları’nın eteklerindeki Assos Antik Kenti’nin en dikkat çekici kalıntıları arasında bulunuyor. Tapınak, Akropol’ün en zirve kısmında yer almaktadır. Günümüzde tapınağın kaidesi ve dikleştirilmiş birkaç sütunu ulaşabilmiş olmasına karşın, bu bile insanın gözlerini alamadığı etkileyici bir yapı olduğunu anlamamıza yetiyor. Sütunların yüksekliği yaklaşık 5 metredir ve toplamda 19 sütun bulunmaktadır. Kentteki diğer yapılarda olduğu gibi tapınağın yapımında da andezit taşı kullanılmıştır. Yapı zamanla hasar gördüğü için Roma döneminde M.Ö. 31 ile M.S. 14 senelerinde restore edilmiştir.
Özellik Roma döneminde Tanrıça Athena’ya olan bağlılık ve sevgi arttığından tapınağın çevresinde kendisine adanan kurbanlar kesilmekte ve şenlikler düzenlenmekteydi. Athena Tapınağı’nın parçaları günümüzde dünyaca ünlü Louvre ve Boston Müzeleri’nde sergilenmektedir.
Neden gitmeliyim? Athena Tapınağı, Anadolu’da Dor tarzında inşa edilmiş ilk tapınak olması nedeniyle büyük bir öneme sahiptir.
Kaçırmayın! Fotoğraf tutkunları için etkileyici bir yapı ve muhteşem bir deniz manzarası sunan Athena Tapınağı, harikulade fotoğraflar çekmeye olanak sunuyor.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Telefon: (0286) 217 23 71
- Ziyaret saatleri: 1 Nisan-31 Ağustos 08.30-21.30, 1 Eylül-31 Mart 08.30-17.30.
- Giriş Ücreti: 25₺. Müzekart geçerli.
- Web sitesi
- Yol tarifi al >
3. Assos Antik Tiyatro
Burası neresi? Tiyatronun inşasında andezit kullanılmıştır ve agoranın güneyine düşmektedir. Klasik Yunan tiyatro özelliği gösteren alanda bölgenin eğimli yapısından da faydalanılarak seyirci kısmı yamaca yaslanmıştır. Binanın M.Ö 4. ve 3. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Tiyatro yaklaşık 5.000 kişiliktir. Çeşitli meslek gruplarına özel alanların olduğu tespit edilen tiyatroda, insanların gösteriye gelmeden önce rezervasyon yaptırdığı düşünülmektedir.
Kaçırmayın! Seyirci kısmında birkaç dakika oturup geçmişi hayal etmeli ve karşınızdaki muhteşem deniz manzarasının tadını çıkarmalısınız.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Telefon: (0286) 217 23 71
- Ziyaret saatleri: 1 Nisan-31 Ağustos 08.30-21.30, 1 Eylül-31 Mart 08.30-17.30.
- Giriş Ücreti: 25₺. Müzekart geçerli.
- Yol tarifi al >
4. Agora
Burası neresi? Antik tiyatronun hemen batı kısmında bulunan Agora da Assos Antik Kenti’nin mutlaka görülmesi gereken detayları arasında bulunuyor. Geçmişte kent meydanı olarak değerlendirilen meydanda meclis binası, tapınak ve spor alanları da bulunmaktaydı. Geçmişte yaşanan depremler ve insan tahribatları nedeniyle agoranın büyük bir kısmı ne yazık ki günümüze kadar ulaşmayı başaramamıştır.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Telefon: (0286) 217 23 71
- Ziyaret saatleri: 1 Nisan-31 Ağustos 08.30-21.30, 1 Eylül-31 Mart 08.30-17.30.
- Giriş Ücreti: 25₺. Müzekart geçerli.
- Yol tarifi al >
5. Apollon Smintheion Tapınağı
Burası neresi? Helenistik döneme ait önemli tapınaklardan biri olan Apollon Smintheion, Tanrı Apollon’a adanmıştır. Smintheios “fare” anlamına gelmektedir ve fare, Tanrı Apollon’un kutsal hayvanı olarak kabul edilmektedir. Tapınağın, M.Ö 2. yüzyılın ortalarında yapıldığı tahmin edilmektedir ve Ion stili ile inşa edilmiştir. Tapınak, ilk olarak 1853 yılında İngiliz Admiral R. N. Spratt tarafından keşfedilmiştir ve alandaki çalışmalar 1980 yılında başlamıştır.
Gerçekleştirilen kazılar neticesinde Roma dönemine ait 7 su deposuyla birlikte 2 de Roma hamamı bulunmuştur. Ortaya çıkarılan “Kutsal Yol” ise 35 km mesafedeki Troas kentinden insanların tapınağa ibadet etmeye gelmelerini sağlamaktaydı. Su depoları insanların yağışın az olduğu bu noktaya su taşımasının önüne geçilmesini, hamam ise ibadetten önce insanların dünyevi kirlerinden arınmasını sağlamaktaydı.
Dikdörtgen formda inşa edilmiş olan yapıda toplamda 44 sütun bulunmaktadır ve klasik Yunan mimari unsurlarına rastlanmaktadır. Tapınak yaklaşık olarak 15 metre yüksekliğe sahiptir. Sütunların üst kısmındaki kabartmalarda ise “İlyada” Destanı’yla ilgili bilgilere yer verilmiştir. Aynı zamanda Troya Savaşı da bu sütunlarda resmedilmiştir.
Neden gitmeliyim? Günümüzde birçok kalıntısıyla ulaşmayı başaran tapınak, oldukça ilgi çekici antik bir eser özelliği taşımaktadır. Burası aynı zamanda Apollo Tapınağı’ndan sonra kentin en önemli dini yapısı olma özelliğini de taşımaktadır.
- Adres: 17880 Gülpınar/Ayvacık/Çanakkale
- Ziyaret saatleri: 1 Nisan-31 Ağustos 08.30-21.30, 1 Eylül-31 Mart 08.30-17.30.
- Giriş ücreti: 10₺. Müzekart geçerli.
- Web sitesi >
6. Behramkale Köyü
Burası neresi? Günümüzde 150 civarında evin yaşadığı Behramkale Köyü, sit alanı olarak inşa edilmiştir ve 30 yıldan fazla bir süredir köyde herhangi bir yapılaşmaya müsaade edilmemektedir. Köyde taş işçiliği ile bezenmiş muhteşem yapılar, Assos tarihi hakkında bizlere özellikle Osmanlı dönemi ile ilgili çok önemli doneler sunuyor.
Köye ulaşmak için eğer şahsi aracınız yoksa otobüs terminalinden taksi seçeneğini değerlendirebilirsiniz.
Neden gitmeliyim? Osmanlı dönemine ait bir köy olan Behramkale Köyü, bölgedeki Osmanlı izlerini görme ve tarihi evler arasında keyifli bir yürüyüş yapma olanağı sunmaktadır. Dilerseniz köy içindeki mistik bir ortam sunan pansiyonlarda konaklayabilir ve Assos gezisi sırasında farklı bir deneyim yaşayabilirsiniz. Dilerseniz yöre halkının yapmış olduğu el emeği ürünleri sevdikleriniz ve kendiniz için satın alabilirsiniz.
Kaçırmayın! Köy içinde Osmanlı döneminde I. Murat Hüdavendigar tarafından 14. yılda yaptırılmış olan camiyi ve köprüyü de mutlaka ziyaret etmeniz gerektiğini de belirtelim.
- Adres: Assos, Behramkale Köyü, Türkiye
- Ziyaret saatleri: 24 saat
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
7. Assos Antik Liman
Burası neresi? Burası, yeni ile eskinin uyumlu birlikteliğinden doğan, Assos’un keyifli noktalarından biridir. Limanda antik dönemden pek çok kalıntıyı görme olanağına sahip olabildiğiniz gibi, 2000 yılında gerçekleştirilen yenilenme çalışmalarıyla ortaya çıkan modern yerlerde de zaman geçirebilirsiniz.
Neden gitmeliyim? Tarihi dokusunun yanı sıra civarda bol miktarda bulunan cafe ve restoran gibi mekanlar sayesinde limana nazır dinlenebilir, bir şeyler yeyip içerek sevdiklerinizle sohbetler edebilirsiniz.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Ziyaret saatleri: 24 saat
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
8. Zeus Altarı
Burası neresi? Zeus Altarı, Dede Tepe üzerinde bulunan bir kaya parçasıdır. Tanrı Zeus’a ait olduğuna inanılmaktadır ve büyük bir taş kütlesinin işlenmesiyle ortaya çıkmıştır. Kayaya işlenen merdivenler sayesinde kayanın tepesine çıkılmaktadır. Sunaklar, oturma kısmı ve sarnıç bölümü ise kayadaki diğer detaylar olarak göze çarpmaktadır. Kayanın içine oyulmuş olan sarnıç bölümü aynı zamanda “Zeus Mağarası” olarak da isimlendirilmektedir.
Kayanın antik dönemlerde tanrılara kurban adamak için kullanıldığı belirtilmektedir. Aynı zamanda denize hakim bir konum olması nedeniyle körfezin gözetlemek için de kullanılmıştır.
Neden gitmeliyim? Mitolojik geçmişi de olan bu kayanın tepesine çıktığınızda sizi bekleyen manzaranın ağzınızı açık bırakacağından emin olabilirsiniz. Ve tabi ki duyacağınız özgürlük hissi de kendinizi çok iyi hissetmenizi sağlayacak.
Efsanesi! Baş tanrılardan kabul edilen Zeus’un da Ege’de yaşadığına inanılmaktadır. Zeus Altarı’nın da ona ait olduğu ve kendisinin bu kaya üzerine çıkarak Truvalılar ile Akhalılar arasında gerçekleşen savaşı yönettiği hikaye edilmektedir.
- Adres: Adatepe/Ayvacık/Çanakkale
- Yol tarifi al >
9. Adatepe Köyü
Burası neresi? Adatepe, antik bir değeri olmamasına karşın sakinlik ve huzur arayanların, tarihi evler arasında huzur içinde yürüyüş yapabileceği bir destinasyon. Köyün Assos’a mesafesi 30 km ve yaklaşık 20 dakikalık bir yolculuğun ardından bu huzur dolu köye ulaşabiliyorsunuz.
Neden gitmeliyim? Muhteşem bir manzaraya sahip olan Adatepe, aynı zamanda koruma altında olduğu için köydeki tarihi evler hem fotoğraf çekmek hem de incelemek için çok keyifli bir yer olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda dilerseniz zeytin ve zeytinyağı konusunda aşmış yöre halkından ev yapımı çeşitli ürünleri de satın alabilirsiniz.
Kaçırmayın! Yazımızın “müzeler” bölümünde detaylarını paylaştığımız Adatepe Zeytinyağı Müzesi, 1947-1985 yılları arasında eğitim veren ancak öğrenci yetersizliği nedeniyle kapatılmış olan Taşmektep, En büyük tanrılardan Zeus’a adandığı rivayet edilen Zeus’un Altarı gibi önemli ziyaret duraklarını mutlaka Adatepe gezisi sırasında ziyaret edin.
- Adres: 7980 Adatepe/Ayvacık/Çanakkale
- Yol tarifi al >
10. Yeşilyurt Köyü
Burası neresi? Daha önce “Büyük Çetmi” ismiyle bilinen Yeşilyurt Köyü, Assos’un son zamanlarda popüler duraklarından biri haline geldi. Sit alanı olarak koruma altına alınan bölgedeki tarihi taş evler, burayı tarihi anlamda zengin bir nokta yapmaktadır. Assos’a mesafesi ise 28 km’dir.
Neden gitmeliyim? Tarihi dokusu korunan köy, keyifli sokaklarında gezme olanağı sunuyor. Bunun yanı sıra butik işletmelerde yörük lezzetlerini tadar kültürel açıdan çok farklı deneyimler yaşayabilirsiniz.
- Adres: 17980 Yeşilyurt/Ayvacık/Çanakkale
- Yol tarifi al >
Dini Yapılar
11. Behramkale Murat Hüdavendigar Camii
Burası neresi? Assos’taki en önemli Osmanlı eserlerinden biri olan Hüdavendigar Camii, I. Murat Hüdavendigar’ın 14. yüzyılda yaptırdığı tek kubbeli plana sahip bir ibadet mekanıdır. Kare planlı yapısıyla dikkat çeken cami, antik kent bölgesinde, tepe bir noktada yer almaktadır. Caminin dikkat çeken bir diğer unsur ise kapısının kendisinden daha yaşlı olması ve Cornelius kentinin kapısı olmasıdır.
Tabi kapı camiye monte edilirken kapıdaki haç işareti de doğal olarak yok edilmiş ancak Kral Skamandros’un sözleri olduğu gibi bırakılmıştır. Orijinalliğini korumayı başaran camide günümüzde hala ibadet edilmektedir.
Neden gitmeliyim? Burası, Osmanlı’dan kalma nadide eserlerden biridir ve tek kubbeli olması, kare planlı yapılması gibi önemli mimari özelliklerinden dolayı farklı bir konumda bulunmaktadır.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Ziyaret saatleri: 24 saat
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Köprüler
12. Hüdavendigar Köprüsü (Tarihi Behramkale Köprüsü)
Burası neresi? Bu eser de tıpkı Hüdavendigar Camii gibi 14. yüzyılda I. Murat Hüdavendigar tarafından inşa edilmiştir. Tuzla Çayı üzerinde bulunan köprü, köye 1 km kadar bir mesafede bulunmaktadır. Köprünün üzerinde kurulduğu çay antik dönemde Santiniceis olarak isimlendirilmiştir.
Köprü nehrin kuzey güney yönünde uzanmaktadır. Köprünün kemerleri hala ilk günkü halini korusa da yol kısmında zaman içinde oluşan hasarlar nedeniyle farklı zamanlarda restorasyon işlemleri yapılmıştır ve günümüzde araç trafiğine kapalıdır.
Neden gitmeliyim? Hüdavendigar Köprüsü de tıpkı aynı isimdeki cami gibi Osmanlı’dan günümüze ulaşan, yaklaşık 700 yıllık geçmişe sahip önemli eserler arasında bulunmaktadır.
- Adres: 17860 Behram/Ayvacık/Çanakkale
- Ziyaret saatleri: 24 saat
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Web sitesi
- Yol tarifi al >
Müzeler
13. Adatepe Zeytinyağı Müzesi
Burası neresi? Ege deyince zeytinden bahsetmeden olmaz elbette. Adatepe Zeytinyağı Müzesi ise sizi zeytinin tarihsel yolculuğuna çıkmaya davet ediyor. Zeytin ve zeytinyağının geçmişine dair yazılı ve basılı kaynağın sınırlı olması nedeniyle Adatepe’de böyle bir müze kurulma fikri ortaya atılmış ve harekete geçilmiştir. Küçükkuyu’daki sabunhane binasının bu iş için mükemmel bir yer olduğu konusunda fikir birliğine varılarak binanın restore edilmesine karar verilmiş ve müze, 2001 yılında ziyaretçilerini ağırlamaya başlamış.
Müzeyi ziyaret edenler eski sabun preslerinden taşıma kaplarına ve zeytin toplama aletlerine kadar zeytine dair pek çok tarihsel objeyi inceleme fırsatını yakalamaktadır. Böylece ziyaretçiler belki de her gün şifa kaynağı olarak tükettikleri zeytine dair çok önemli bilgiler edinme fırsatını yakalamaktadır.
Neden gitmeliyim? Burası ülkemizde zeytin ve zeytinyağı üzerine kurulmuş ilk müze olarak kabul edilmektedir ve bu konuda oldukça kapsamlı bilgiler edinmesine olanak tanımaktadır.
Kaçırmayın! Egenin muhteşem zeytinyağı lezzetlerini tatmayı unutmayın 🙂
- Adres: Sahil, 17980 Küçükkuyu/Ayvacık/Çanakkale
- Telefon: (0286) 7521303
- Ziyaret saatleri: Her gün 08.30-18.30
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Web sitesi
- Yol tarifi al >
Kaleler
14. Babakale
Burası neresi? Babakale Asya kıtasının en batı ucu olarak kabul edilmektedir ve Çanakkale’nin huzur dolu bölgelerinden biridir. Behramkaleye yaklaşık 30 km mesafede bulunmaktadır. Ege ve Marmara buradan aynı anda görülebilmektedir. Burası aynı zamanda Hamaxitos Antik Kenti’nin kalıntılarına da ev sahipliği yapmaktadır ancak henüz bu konuda kazı çalışmaları başlamadığı için kentle ilgili kalıntılar gün yüzüne çıkmamıştır. Bölge aynı zamanda doğal liman özelliği de taşımaktadır.
1723 yılında Sultan III. Ahmet tarafından Babakale Kalesi ise Babakale’de kesinlikle görülmesi gereken yerler arasında bulunuyor. Kale, denizden gelen tehlikelere karşı savunmasız olan köylülerin korunması amacıyla yapılmıştır.
Neden gitmeliyim? Gerek Babakale Kalesi gerekse diğer tarihi noktaları, Babakale’yi ziyaret etmeyi zorunlu kılmaktadır. Bunun yanı sıra Ege mutfağını deneyebileceğiniz restoranlar, keyifli yürüyüş rotaları, tertemiz plajı da Babakale’yi cazip kılan diğer detaylar.
Kaçırmayın! Babakale’ye 1 km. mesafede bulunan Ak Liman Plajı’nda denizin keyfini mutlaka çıkarın.
*Eğer Assos’da görülecek tarihi yerler listemizde eksik olduğunu düşünüyorsanız yorum kısmından bize yazabilirsiniz.