Niğde Mutfak Kültürü
Orta Anadolu’da yer alan Niğde, sahip olduğu Neolitik döneme ait kalıntıları, Hititler, Frigler, Asurlular, Helenistler, Persler, Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi imparatorlukların da hüküm sürdüğü zengin bir tarihi öneme sahip şehirlerimizden biridir. Güneyde Mersin, doğuda Adana, kuzeyde Nevşehir ve Aksaray, batıda ise Konya ile çevrili olan Niğde tüm bölgelere olan önemli bir geçiş yeridir. Mersin ve Adana gibi zengin bir mutfağa sahip bu iki şehre olan yakınlığı Niğde’ye gastronomi bakımından da etkisi olmuştur.
Çoğunlukla kışlık yetiştirme ve sebze kavurma yemekleri ile özel bir yere sahip olan Niğde’de oğma çorbası, sütlü pancar çorbası, Niğde tavası, halveter tatlısı ve köfter atıştırmalık yiyecekler şehri ziyaret edenlerin mutlaka denemesi gereken lezzetler arasındadır. Bu yazımızda, Niğde yöresel mutfağına dair çorbalar, ana yemekler ve meşhur tatlıları hakkında bilgileri okuyabilirsiniz.
Pratik Bilgiler
Niğde’den Alınabilecek Yiyecekler: Niğde yöresinde kırsal kesimlerde yaşayan yerli halk çoğunlukla kendi ürünlerini kendi yaparlar. Neredeyse hazır ürün almazlar. Hayvancılığın da kısmen yapıldığı Niğde’de süt ve süt ürünleri burada alınabilecek yiyecekler arasındadır. Peynir, tereyağı gibi ürünlere ek olarak doğal ev yapımı salça, tereyağı, bakliyat ürünleri Niğde’de alınabilecek yiyecekler arasındadır. Mutfaklık ürünlere ek olarak atıştırmalık köfter, kışlık yufka ekmeği veya ev ekmeği de alınabilir. Bunun yanı sıra Niğde yöresine ait sirke, marmelat, pekmez, acuka gibi ürünleri de satın alabilirsiniz.
Niğde’nin En Meşhur Tatlısı: Niğde seyahatinizde yemeklerin üzerine yiyebileceğiniz veya gün ortası şehri gezmekten yorulup biraz mola vererek kaybettiğiniz enerjiyi geri kazanmak istediğinizde bir tatlıcıya girip kendinize kaymak tatlısı söyleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra şehirden ayrılmadan önce de buranın meşhur köfterinden 1-2 paket satın alıp yanınızda götürebilirsiniz.
Niğde’den Alınabilecek Doğal Ürünler: Niğde’nin genelinde hem şehir merkezi hem de ilçe merkezi Pazar yerlerinde yöresel ve doğal ürünler satan dükkânlar mevcut. Buradan kendinize kahvaltılık ürünler, yemeklik bakliyatlar, reçel, pekmez, gibi ürünleri satın alabilirsiniz.
Listemizin ilk sırasında küçük ama lezzeti büyük Mazaklı köftesine yer veriyoruz. Niğde yöresine ait bu lezzetli yemek yöre mutfağında sıklıkla yapılan ve afiyetle yenilen bir yemek türüdür. İçerisindeki bulgurun doyuruculuğu, kıyma ve baharatların enfes aromasıyla buluşarak ortaya şahane bir lezzet çıkıyor.
Bulgur, kıyma ve baharatlar ile karıştırılıp iyice yoğrulduktan sonra küçük bir kaba sıcak su konarak içerisine birkaç damla limon sıktıktan sonra harcı köftelik olacak şekilde minik toplar haline getiriliyor ve ayrı bir tencerede ince ince doğranmış kuru soğan ve tereyağı ile kavruluyor. Üzerine salça ve kuru nane kattıktan sonra kaynamış su ilave edilip köfteler 15 dakika kadar kaynatılıyor. Dileyen köftelere haşlanmış nohut ya da önceden pişirilmiş kuşbaşı dana eti de katabiliyor.
Doyuruculuğu kadar tadı da enfes olan Mazaklı köfte, Niğde’de hemen her evde yapılan öğlen ve akşam yemeklerinin sevilen lezzetlerinden biridir. Şehir merkezinde bazı yöresel yemek menüsüne sahip lokantalarda da bulabilmek mümkündür.
Niğde geleneksel mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biri olan Niğde tava, hem burada hem de çevre şehirlerde sıklıkla yapılan doyurucu yemeklerden biridir. Niğde tavayı ister toprak güveçte ister tava da yapabilirsiniz. Kuşbaşı doğranmış etler, biber, soğan, domates ve baharatlarla muhteşem bir lezzete bürünüyor. Öğlen olduğu kadar akşam yemeklerinde de tercih edilen Niğde tavayı, şehre geldiğinizde mutlaka denemenizi tavsiye ederiz.
Malzemeleri kolay ve yapılışı da pek fazla zahmetsiz değildir. Eğer kendi mutfağınızda yapmayı düşünüyorsanız, koyun kaburgasından elde edilen kuşbaşı etlerle yapılıp toprak kap kullanıldığı takdirde daha bir lezzetli olduğu söylenebilir.
Niğde tavayı, şehrin tüm lokanta ve restoranlarında bulabilirsiniz. Yanına birkaç çeşit meze ile lezzeti ikiye katlayabilir, doyurucu bir öğün yemeği yiyebilirsiniz.
Niğde mutfağının meşhur bir başka lezzeti ise söğürme yemeğidir. Çoğunlukla Ramazan aylarında yapılan Niğde söğürme yemeği evde yapılabildiği gibi, odun ateşinde de yapılırsa daha bir lezzetli olduğu biliniyor. Kuzu butlarından çıkarılan külbastılara yörede söğürme deniyor. Kuzu kaburgası da kemikli olarak kullanılarak tek tek tuzlanıyor ve büyükçe bir tepsi içerişinize biberlerle birlikte dizilerek odun ateşinde pişiriliyor. Etler tamamıyla tuzunu çektikten sonra ve kızardıktan sonra servise hazır hale geliyor.
Evlerde yapılanı ise yine aynı malzemeler olup bir tencerede ocakta pişirilerek servis ediliyor. Söğürme yemeği oldukça doyurucu ve lezzetlidir. Kalabalık aileler için pilavın yanına tamamlayıcı ve lezzetli yemek olan Söğürmeyi şehir merkezindeki lokanta ve restoranlarda da bulabilirsiniz.
Karadeniz bölgesinde hemen her şehirde kahvaltı menülerinin vazgeçilmez yiyeceği olan kuymak Niğde mutfağında da yapılarak afiyetle yeniliyor. Niğde geleneksel mutfağında karşımıza çıkan kuymak yapılışı Tıpkı Karadeniz şehirlerinde yapıldığı gibi hazırlanıyor. Kahvaltılarda çay ile birlikte enfes bir tat bırakan Kuymak, malzemelerinin kolay bulunabilirliği ve yapılışının da kolay olması nedeniyle kendi evlerinizde de yapabileceğiniz bir yemektir.
Niğde genelinde kahvaltı veren restoran ve lokantalarda kuymak bulabilirsiniz. Çok uygun fiyatlı fakat bir o kadar da doyurucu olan kuymağı bir de Niğde’de denemenizi tavsiye ederiz.
Ayvayı bir de yemek olarak tüketmeye ne dersiniz? Niğde mutfağının benzersiz yemek türlerinden biri olan ayva boranası ilk defa deneyecek olanların damaklarında bırakacağı eşsiz tat ile tekrar tekrar denemek isteyecekleri türden bir yemektir. Kırşehir mutfağında da kendine yer bulan ayva boranası, ayva, kuzu eti, soğan, pekmez ve baharatlar ile bir araya gelerek ortaya enfes bir lezzet çıkarıyor.
Sıcak olarak servis yapılan ayva boranası yemeği içerisindeki etlerin doyuruculuğu kadar, ayvaların yemeğe kattı aroma nedeniyle daha önce hiç tatmadığınız bir tadı keşfetmenize neden oluyor. Çoğunlukla evlerde yapılsa da, şehir merkezindeki bazı yöresel yemekler menüsüne sahip lokanta ve restoranlarda da bulabilirsiniz.
Peki ya elma dolmasına ne dersiniz? Ayva boranası yemeğinden sonra bir de elma ile yapılan yemeğin, Niğde mutfağında ne denli meyvelere yer verildiğini gözler önüne seriyor. Bu defa elmaların içi oyuluyor ve hazırlanan iç harcı elma içerisine doldurularak pişiriliyor. Önce elmanın kabuklarını soymalıyız. Kararmaması için limonlu suda bekletmeye koyun. Ayrı bir kapta ise iç harcı hazırlamaya koyulun. Pirinç, kıyma yağ ve tuzu harmanlayarak elde ettiğiniz iç harcı oyduğunuz elmaların içine doldurun. Ardından tencereye dizin. Tencereye dizdiğiniz elmaların üzerine toz şeker serptikten sonra suyu eklenerek kısık ateşte pişirilmeye başlanır.
İç harcındaki pirinç ve kıymanın doyuruculuğu ve elmanın yemeğe kattığı aroması ile damakta unutulmaz bir tat bırakacak olan pirinçli elma dolmasını Niğde’de mutlaka denemenizi tavsiye ederiz.
Kimileri bamya yemeğini sever kimileri sevmez. Ancak Niğde yöresine ait etli bamya yemeği belki de bamya sevmeyenleri bile kendine âşık edebilir. İçerisindeki lop etler ve baharatlar yemeği bambaşka bir boyuta taşıyor. Görece büyük etler kuru soğan, sıvı yağ, salça ve domatesler ile kavrularak bamyalar ile buluşuyor ve etler yumuşayıncaya kadar pişirildikten sonra servis ediliyor. Beğeneceğinizi umduğumuz etli bamya yemeği Niğde’de çoğu evde yapılarak afiyetle tüketiliyor.
Malzemelerinin kolay bulunabilirliği ve hazırlanışının da kolay olması ile sizler de kendi evlerinizde yaparak afiyetle tüketebilirsiniz. Şehir merkezinde ise yöresel yemekler menüsüne sahip bazı lokantalarda etli bamya yemeğini bulabilirsiniz.
Cevizli erişte, Niğde yöresel yemekleri arasında öne çıkan, hatta şehir mutfağının temel taşlarından birini oluşturan harika lezzetlerden biridir. El ile açılan hamurların eriştelik kesilerek, ceviz ve peynirle de karıştırıldıktan sonra servis edilmesiyle tüketiliyor. Elbette içerisine biraz da ceviz parçacıkları eklenerek lezzetli olduğu kadar mükemmel bir besin kaynağına dönüşüyor. Cevizli erişteyi Niğde’ye geldiğinizde mutlaka denemenizi tavsiye ederiz.
Malzemeleri az ve yapılışı da oldukça kolay. Dileyen tarifi alarak kendi mutfağında da yapabilir. Öğlen yemeklerinde tercih edebileceğiniz cevizli erişteyi Niğde şehir merkezindeki lokanta ve restoranların menülerinde de bulabilirsiniz. Duyurucu bir öğün yemeği arıyorsanız Niğde’de cevizli erişte yemeğini yemeyi düşünebilirsiniz.
Niğde mutfağının ağız tatlandıran enfes reçellerinden biri olan beyaz kiraz reçeli, yörede yetişen beyaz kirazlardan toplanıp hazırlanarak kahvaltılardaki yerini alıyor. Kentte kahvaltı sofralarının vazgeçilmez yiyeceklerinden biri olan beyaz kiraz reçelini kent kahvaltıcılarında kolaylıkla bulabilir hatta kavanoz halinde satın alarak bu lezzeti yanınızda götürebilirsiniz.
Niğdeli annelerin evlerinde özenerek yaptığı beyaz kiraz reçeli kahvaltılıklarda hep başrol niteliği taşır. Şehir merkezinde kahvaltı menüsüne sahip kafelerde de bulabileceğiniz beyaz kiraz reçeli mutlaka tadına bakmanızı tavsiye ettiğimiz yiyecek türlerinden biridir.
Niğde geleneksel mutfağında çoğunlukla evlerde yapılan kabak musakkası etli-sebzeli bir yemek türüdür. Halka halka doğranan kabaklar tuzlu suda bekletilirken, domates, kıyma, soğan ve tuzun birleşiminden oluşan harç bir tencerede kabaklarla buluşarak pişiriliyor. Suyu çekilip ve kabaklar yumuşayınca ocaktan alarak üzerine maydanoz ve dereotu serpilerek servis ediliyor.
Doyurucu olduğu kadar içeriğindeki kıyma ve kabağın besleyiciliği damakta güzel bir tat bırakıyor. Eğer şanslıysanız kabak musakka yemeğini şehir merkezinde bazı esnaf lokantalarında bulabilirsiniz. Fiyatı uygun, doyurucu bir yemektir. Yanına yarım porsiyon pilav ve salata ile güzel bir birliktelik olacaktır.
Ditme için tam bir kış yemeği diyebiliriz. Bu bölgede yetişen asma yapraklarının toplanmasıyla yapılan ditme yemeği için içeriğindeki bulgur ile oldukça doyurucu olduğunu söyleyebiliriz. İlk olarak dalından toplanan asma yaprakları bıçak yardımıyla orta incelikte kıyılarak bir miktar tuzla ovalandıktan sonra sulandırılıyor. Kıyılan yaprakları bir beze sardıktan sonra üzerine birkaç gün bekletiliyor. Kuruyan yapraklar cam kavanozda saklanarak ditmeyi elde etmiş oluyorlar. Bu bekleyen ditmeleri Niğdeliler diledikleri zaman kavanozdan çıkarıp yemeklerini yaparak afiyetle yiyebiliyorlar.
Ditme yemeği çoğunlukla evlerde yapılıyor. Eğer şanslıysanız Niğde’de misafir olduğunuz bir evde bu yemeği tadabilirsiniz.
Sarım burma bir diğer adıyla kıvırma börek Niğde geleneksel mutfağının vazgeçilmez börek çeşitlerinden biridir. Daha çok evlerde çayın yanına, özel günlerde ve Ramazan aylarında yapılan sarım burma içeriğindeki ceviz ve üzerine dökülen şerbet ile tam bir lezzet yumağına dönüşüyor.
Yapımı biraz zahmetli olsa da, servise hazır hale geldiğinde ağızda bıraktığı tat ile özellikle ilk defa deneyenlerin beğenisini kazanan sarım burmayı çayın yanına tüketebilirsiniz. Sarım burma daha çok evlerde yapılsa da, şehir merkezinde bazı börek ve tatlıcılarda da bulabilmek mümkündür.
Ülkemizin hemen her yöresinde pek çok şehrinde yapılan Arabaşı çorbasını bir de Niğde’de denemeye ne dersiniz? Arabaşı çorbası diğer yörelerden farklı sunumu ve lezzeti ile kendine bu mutfakta fazlasıyla yer buluyor. Yanında özel bir hamurla ikram edilen Arabaşı çorbasının içeriğini, ördek, tavuk ya da hindi eti oluşturuyor. Çorbaya eklenen tavuk suyuyla birlikte lezzeti iki katına çıkan Arabaşı çorbası, lezzetinin yanı sıra doyuruculuğuyla da Niğde mutfağının vazgeçilmez sıcak içimlik yemeklerinden biri oluyor.
Arabaşı çorbası Niğde’de çoğunlukla evlerde yapılıyor. Malzemeleri ve hazırlanışı itibariyle oldukça kolaydır. Niğde usulü bir Arabaşı çorbası yaparak bu lezzetin tadına varabilir, kış mevsiminde sıcak sıcak afiyetle tüketebilirsiniz.
Kış aylarının vazgeçilmez şifalı içeceği olan tarhana çorbası ülkemizin neredeyse tüm şehirlerinde yapılmaktadır. Yöreden yöreye göre farklılık gösterse de lezzetini koruduğu, besleyiciliği ve doyuruculuğu ile sofraların aranılan çorba türlerinden biridir.
Niğde usulü tarhana çorbası ise tıpkı diğer mutfaklarda olduğu gibi ıslatılan tarhanalar ile eritilmiş yağa eklenip içerisine ezilmiş salça ve sarımsak katılarak karıştırılıyor. Ardından üzerine suyu ilave edildikten sonra karıştırılarak ısıtılmaya bırakılıyor. Servis etmeden önce üzerine kuru nane serperek yemeye hazır hale gelir.
Niğde’de çoğunlukla evlerde yapılan tarhana çorbasının ana malzemesi tarhanayı şehir merkezinde yöresel ürünler satan dükkânlarda bulabilmeniz mümkündür.
Niğde geleneksel mutfağına özgü olan sütlü pancar çorbası daha önce denemeyenler için biraz farklı bir tarif gibi gelebilir ancak içeriğindeki süt ile farklı bir tada sahip olduğunu söyleyebiliriz. Bir tencerede süt ve yıkanıp temizlenen yarmalar (aşlık) konularak yumuşayıncaya kadar pişiriliyor. Ardından rendelenmiş şeker pancarı ilave edildikten sonra tekrar pişirilmeye bırakıp üzerine de yeterince tuz eklendikten sonra sıcak bir şekilde servis ediliyor.
Yine Kış aylarında tercih edilen bir geleneksel çorba olan sütlü pancar çorbası çoğunlukla evlerde yapılıyor. Ne yazık ki şehir merkezinde lokanta veya restoranlarda bulabilmek mümkün değil. Bu nedenle tarifini alarak sizler de kendi evlerinizde deneyebilirsiniz.
Niğde geleneksel yemekleri arasında yer alan bir diğer çorba çeşidi de oğma çorbasıdır. Görünümü tıpkı mercimek çorbasını andıran oğma çorbasının içerisinde un, tereyağı, kırmızı toz biber ve nane bulunmaktadır.
Hazırlanışı diğer çorbalar gibi oldukça kolay olan oğma çorbası için ilk olarak bir tencereye su koyup kaynatmaya bırakıyoruz. Su kaynarken bir kabın içerisinde suyun üzerine unu serpiştirerek karıştırıyor, sert hamur haline gelen unu daha sonra avuç içerisinde iki parmakla ovuşturduktan sonra, yuvalayarak mercimek büyüklüğünde taneler haline getiriyoruz. Bu taneleri kaynamakta olan suyun içerisine kattıktan sonra karıştırarak yaklaşık 8-10 dakika tekrardan kaynatılmaya bırakıyoruz. Servise hazır hale gelen çorbayı kâselere aldıktan sonra üzerine toz biber karışımlı eriyen tereyağını da katarak servise hazır hale getiriyoruz.
Çoğunlukla evlerde yapılan oğma çorbasının malzemeleri az ve kolay bulunabilirdir. Tarifini alarak sizler de kendi mutfaklarınızda yapabilirsiniz.
Daha çok un helvasına benzese de içine eklenen pekmez ile birlikte kendini diğer helva çeşitlerinden ayırmayı başaran Halveter tatlısı, Niğde mutfağının en sevilen geleneksel tatlı türlerinden biridir. 1 kâse unu tencerede pembeleşinceye kadar ateşte çevirdikten sonra pekmez katılarak karıştırılıyor. Topak haline geldikten sonra tuz eklenerek kısık ateşte tekrar karıştırıyor ve helva kıvamına geldikten sonra ateşten alıyoruz. Cevizle birlikte ikram edilerek öğlen çayın yanına afiyetle tüketebilirsiniz.
Halveter tatlısı çoğunlukla evlerde yapılmakta. Bu nedenle tarifini alabilir ve sizler de kendi mutfaklarınızda bu farklı tatlıyı yapabilirsiniz.
Niğde mutfağının enfes tatlarından bir diğeri olan kaymak tatlısı, oldukça fazla bir malzeme listesine sahiptir. Hamurundan şerbetine varıncaya kadar her aşaması büyük bir emekle yapılan kaymak tatlısı, Niğde geleneksel tatlı türleri arasında özel bir yere ve lezzete sahiptir.
Tatlının iç harcında pirinç, yumurta, süt ve şeker kullanılmasıyla sıra dışı bir lezzete dönüşüyor. Geniş bir tepside hazırlanan tatlı ister baklava büyüklüğünde ister kare olarak dilimlenerek üzerine şerbeti de ilave edildikten sonra servis edilebilir.
Ülkemizin hemen her bölgesinde pekmez ve pekmez türü pestil, kömbe gibi atıştırmalık yiyecekler yapılıyor. Niğde’de ise köfter kendini diğer yöresel mutfaklarından ayırıyor. Köfterin hazırlanışı biraz zahmetlidir.
İlk olarak pekmez kaynatılır ve kıvamına gelince su, nişasta ve unla karıştırılarak bulamaç haline getirilir. Kıvamını alıp almadığını öğrenmek için bir kâseye su koyup üzerine bulamaç haline getirdiğimiz köfter damlatarak, dağılıp dağılmadığına bakarız. Eğer köfter su içerisinde dağılmamışsa pişmiş demektir. Pişen köfterleri dağa sonra tepsilere dökerek düzeltir ve kendiliğinden donmasını bekleriz. Donan köfterleri de ister kare, ister baklava dilimi olacak şekilde keserek üzerine bir örtü serip güneşte kurumasını bekleriz. İyice kuruduktan sonra artık yemeye hazırdır.
Köfteri Niğde’de kış aylarında misafirlere ceviz içi ile birlikte ikram ederler.
Osmanlı döneminden günümüze kadar gelebilmeyi başarmış birçok yemek, şerbet ve tatlı türü bulunuyor. Bu yemekler elbette Türk mutfağının temel yapı taşlarıdır. Çoğu yörede daha önce hiç denemediğimiz pek çok yemek ve tatlı türü olduğu aşikâr. Niğde yöresel mutfağında ise bırakın daha önce denemeyi adını dahi duymadığınız muhteşem bir tatlı tarifi bulunuyor. Paluze tatlısı yani Osmanlı jölesi, nişasta ve şekerle yapılarak üzerine ceviz serpilip ikram edilen bir tatlı türü.
Oldukça hafif bir tatlı türü olan paluze tatlısı için gerekli olan malzemeler yalnızca su, toz şeker, isteğe göre gül suyu, mısır nişastası, badem veya ceviz. Yapılışı da oldukça kolay olan paluze tatlısı için ne yazık ki Niğde’de bir eve misafir olmanız gerekecektir. Çoğunlukla evlerde yapılan paluze tatlısının tarifini alabilir ve sizler de kendi mutfağınızda yapabilirsiniz.
Köklü bir geçmişe sahip olan Niğde, birike birike gelen kültürlerden ve tarihinden mutfağına çok şey katmıştır. Niğde’nin yöresel yemekleri listemize sizler de önerilerinizi aşağıda yer alan yorumlar kısmından bizimle paylaşabilirsiniz.
Hamburg Nerede? Hamburg, Avrupa’nın Almanya şehrinde bulunmaktadır. Ülkenin Berlin’den sonra ikinci büyük şehridir. Hamburg Hakkında: Almanya’nın…
İstanbul’un Anadolu yakası Karadeniz kıyısında bulunan Şile, şehir merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktadır. İstanbul’un en…
Tiran Nerede? Hangi Ülkede? Tiran, Balkanlar’da bulunan Arnavutluk’un başkenti, aynı zamanda en büyük şehridir. Arnavutluk…
Arnavutluk'un başkenti Tiran'ı ziyaret ettiğinizde, yoğun kargaşa yaşayan bir ülkenin geçmişini ve bugününü keşfedeceksiniz. Gelin…
Bir peri masalı için adeta bir fon gibi duran romantik ve ilham verici bir şehirden…
Napoli nerede? & Hangi ülkede? İtalya Yarımadası'nın batı kıyısında Roma'nın 120 mil güneydoğusunda bulunan Napoli,…