Gümüşhane’nin Tarihi Yerleri | 11 Mistik Yapı

Ülkemizin kuzey doğusunda bulunan Gümüşhane, gemişte pek çok kavme ev sahipliği yapması nedeniyle, önemli tarihi noktalara ev sahipliği yapıyor. Bu yerleri sizler için Gümüşhane tarihi yerler listemizde sıraladık;

Gümüşhane tarihi hakkında; Yerleşimin MÖ 3000’li yıllara dayandığı Gümüşhane, pek çok kavme ev sahipliği yapmıştır. MÖ 2000’li yıllarda bölgede yaşamış Azzi ve Hayaşalar, bölgede yaşamış bilinen ilk topluluklar olmuştur. Bölgenin kimi kaynaklarda Azzi-Hayaşa ülkesi olarak anılmasının sebebi de budur. Roma ve Bizans döneminse ise bölgeye “Gümüş Şehri” anlamına gelen Argyropolis ismi verilmiştir.

Şehre bu ismin verilmesi ise bölgenin gümüş madeni açısından sahip olduğu zengin rezervler olmuştur. Bu gümüş rezervleri sayesinde şehir, bölgenin önemli ticaret merkezlerinden biri olmuş ve Trabzon-İran ticaret yolu arasında çok önemli bir durak haline gelmiştir. Bu ticari potansiyel bölgeye bol miktarda Rumun göç etmesini ve ticaretle uğraşmasını sağlamıştır.

Hititlerin hakim olduğu bölgede MÖ 8. yüzyılda Urartuların hakimiyeti başlamıştır. Sonrasında ise İskit-Saka Türklerini bölgeye akınlar düzenleme başlamıştır. Bölgede MÖ 1. yüzyılda Romalılar ve MS 4. yüzyılda Bizanslılar hakimiyet kurmuştur. MS 7. ve 8. yüzyılda Arapların baskısına maruz kalan Gümüşhane’de 11. yüzyılda Saltukluların dönemi başlamış ve 15. yüzyılda nihayet Osmanlılar egemenlik kurmuştur. 1916 senesinde Ruslar tarafından işgal edilen bölge 1918 senesinde işgalden kurtarılmıştır.

İlk olarak Erzurum’a bağlı olan Gümüşhane, sonrasında Trabzon’a bağlanmış ve Cumhuriyetin ilanından sonra, 1925 senesinde il statüsüne kavuşmuştur.

Gümüşhane’nin en ünlüleri; Fatih Sultan Mehmet’in fethettiği kale olan Torul Kalesi’nin inşa tarihi bilinmiyor. Tarih bilimiyle ilgilenen bu kalenin Cenevizlilere ait olduğunu söyler. Torul’a 30 kilometre uzaklıkta olan Gümüşdağ Kalesi de gezilmeli. Köy içinde olması nedeniyle ulaşımı son derece rahat.

İbadet yerlerinden Hagia Georgios Manastırı 14. yüzyıldan kalma bir eser. Dönemin Trabzon prensi Aleksios Komnenos’un isteği üzerine yapılmış. Şu an kalıntı olarak nitelendirebileceğimiz kilise bölümünü görmeden geri dönmeyin.

Gümüşhane gezi tavsiyesi; Kentte gezip göreceğiniz yerler için 1-2 gün ayırmanız yeterli olacaktır.

Müzekart; Gümüşhane’de gerçekleştireceğiniz gezi için Müzekart kullanmanız gerekmeyecek. Eğer Gümüşhane dışında farklı yerler de gezi güzergahınızda yer alıyorsa 60₺ ücret karşılığında Müzekart satın almak sizin için mantıklı olacaktır.

Müzeler

1. İkizevler Kent Müzesi

Burası neresi? 2006 senesinde temmuz ayında ziyarete açılan İkizevler Kent Müzesi, Gümüşhane’nin kültürel mirasını taşıyor. Kente ait oldukça değerli arkeolojik ve etnografik eserlerin bulunduğu müze 3 kattan oluşuyor ve 1066 eseri kapsıyor. Müzede aynı zamanda şehirde basılmış madeni paralar da sergilenmektedir. Müze iki farklı konağın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Müzenin ismi de buradan gelmektedir. Her iki konak da Gümüşhane’nin klasik sivil mimarisinin önemli örneklerindendir. Konakların yapım yılının 1900’lü yılların başı olduğu düşünülmektedir ve 2002-2006 yılları arasında restorasyon sürecinden geçmiştir.

Neden gitmeliyim? Gümüşhane tarihi hakkında önemli bilgiler edinmek ve şehir yaşamını daha yakından tanımak istiyorsanız İkizevler Kent Müzesi mutlaka listenizde bulunmalıdır. Müzenin şehir merkezinde bulunması ve ulaşım açısından kolay bir konumda olması da ziyareti kolaylaştırmaktadır.

• Adres:  Hasanbey Mh. Sürmeli Sk. No.46 Gümüşhane
• Telefon: 0456 213 5966
• Ziyaret saatleri: Haftanın her günü 08.00-17.00
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Kaleler

2. Kov Kalesi

Burası neresi? Gümüşhane’nin Esenyurt Köyü’nde, şehir merkezine 22 km mesafede bulunan Kov Kalesi, Karadeniz’deki en görkemli kalelerden biri olma özelliğine sahiptir. Kale, Gümüşhane’de bulunan 16 kalenin de en önemli olanlarındandır. 2008 senesinde kale restorasyon işlemleriyle güçlendirilmiştir.

Heybetli ve güçlü duruşuna hayran kalacağınız kalenin duvarlarının kalınlığı 1,5 metre kadardır. Selçuklu döneminde savunma amaçlı kullanılan Kov Kalesi, tarihçilerin tahminlerine göre 1361 yılında III. Aleksios tarafından yapılmıştır ve yapıldığı dönem İpek Yolu’nun gözlemlenmesi amacıyla kullanılmıştır. Dikdörtgen planlı moloz taşlardan yapılmış kale, ilçenin epey yüksek bir tepesinde yer almaktadır. 130 metre yüksekliğindeki bir ana kaya üzerine kurulmuş olup en yüksek kısmının toplam rakımı 1.760 metredir.

Neden gitmeliyim? Kaleye ulaşmak için gideceğiniz yol oldukça zahmetli ve bu yüzden kalenin ziyaretçisi de pek fazla olmuyor. Kale, uzaktan oldukça fotojenik. Kalenin tepesine çıktığınızda ise rüzgar uğultusu eşliğinde nefes kesici bir manzara sizleri karşılıyor. Bu güzel manzara ile tarihe meydan okuyan kale birleşince yorucu olsa bile keyif veren bir gezi ortaya çıkıyor. Özellikle de gün batımı sırasındaki manzaraya hayran kalmamak elde değil…

• Adres: 29100 Esenyurt/Gümüşhane Merkez/Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

3. Torul Kalesi

Burası neresi? Padişah Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılan Torul Kalesi, hemen dibindeki 240 metre yüksekliğindeki seyir terası ile muhteşem manzaralar sunan turistik bir gezi noktası haline geldi. Kaleden günümüze çok fazla bir şey kalmamış olsa da 3-5 metre arasındaki yüksekliklere sahip duvarları ile geçmişte çok önemli bir kale olma özelliğini taşımaktadır. Kalenin IV. Haçlı Seferleri esnasında bölgede bulunan Cenevizliler tarafından inşa edildiği düşünülmektedir.

Neden gitmeliyim? Cam seyir terası ile ülkemizin nadide seyir noktalarından biri olan terastan Gümüşhane’nin muhteşem doğa manzaralarını seyredebilirsiniz. Seyir terası sebebiyle günde200-300 kişinin ziyaret ettiği kalenin Orta çağ döneminde savunma ve gözetleme amacıyla inşa edildiği biliniyor.

Kalenin bulunduğu konumdaki seyir terası Türkiye’nin en yüksek seyir teraslarından biri olma özelliğini taşımaktadır ve 90 metrekarelik alana sahip olan teras, aynı anda 50 kişinin manzarayı seyretme imkanına sahip olmasına olanak tanımaktadır. Seyir terasının bulunduğu noktada yakın zamanda zipline etkinliğinin de aktif olması için çalışmalar sürdürülmektedir.

• Adres: Kaledibi, 29800 Torul/Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Her gün 08.30-23.00
• Giriş ücreti: Normal 5₺, çocuk 2,5₺
• Yol tarifi al >

4. Canca Kalesi

Burası neresi? 1530 metre rakıma sahip sarp bir kayalığın tepesinde bulunan Canca Kalesi’nin Erken Orta Çağ döneminde, Bizans İmparatorluğu’na bağlı olarak varlığını sürdüren Tzanlar tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Moloz taşlardan yapılmış olan kale, bulunduğu tepenin imkan verdiği ölçüde yuvarlak bir plana göre inşa edilmeye çalışılmıştır ve giriş kısmı ise batı tarafından verilmiştir. Doğu kısmında ise bir gözetleme kulesi bulunmaktadır.

Kalenin duvarlarında Hristiyanlığa dair çeşitli tasvirler yer almaktadır. Kale, 1,5 metre kalınlığındaki sur duvarları ile daha güçlü bir yapı haline getirilmiştir. Restorasyon çalışmalarının planlandığı kalenin yakın zamanda etkin bir şekilde turizme kazandırılması planlanmaktadır.

Canca Kalesi Efsanesi; Rivayete göre Canca Kalesi’nin komutanı dünyalar güzeli Gümüş isimli kızı ile bu kalede yaşamaktaymış. Komutan kızını çok başarılı askerlerinden biriyle evlendirmeyi planlarken, kızı gördüğü bir çobana gönlünü kaptırmıştır. Buna çok sinirlenen komutan, onların birleşmesine izin vermez ve kızı için kale içinde gümüşten bir saray yaptırır ve kızı bu kale içinde yaşamaya başlar ancak çok mutsuzdur ve her gün ağlamaktadır. Efsaneye göre Musalla deresinin coşkun suları Gümüş kızın gözyaşlarıdır ve “Gümüşhane” ismi de Gümüş Kız’dan gelmektedir.

• Adres: Gümüşhane şehir merkezi
• Ziyaret saatleri: Şu anda restorasyon sürecinde
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Antik Kentler, Tarihi Yürüyüş Alanları

5. Satala Antik Kenti

Burası neresi? Roma İmparatorluğu döneminden kalma kalıntıları inceleyebileceğiniz Satala Antik Kenti, Kelkit ilçesinde bulunmaktadır. Satala Antik Kenti, Gümüşhane antik kentleri içinde çok önemli bir yere sahiptir. Roma İmparatorluğu’nun askeri gücüne ışık tutar. Fırat Nehri’ni korumak için yapılan karargah Kelkit Sadak Köyü’nde bulunur. Bu toprakları Roma dışında Asur, Makedonya ve Bizans devletleri kontrol etmiştir. Kentteki kalıntılar incelendiğinde buradaki yerleşimin Erken Bronz dönemine kadar uzandığı anlaşılmaktadır.

Heraklios ve Jüstinyen hükümdarlığında Satala’ya çok büyük eserler bırakılmıştır. Kentin bulunduğu köye yakın bir konumda bulunan su kemerlerine ait kalıntılar de bu eserler arasında bulunmaktadır. Aynı zamanda 15,7 hektarlık bir alanda kısmen dörtgen bir şekilde inşa edilmiş olan bir de kale bulunmaktadır ancak kaleye dair günümüze çok fazla bir kalıntı ulaşamamıştır.

Neden gitmeliyim? Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından arkeolojik çalışmaların başlatılması planlanan antik bölge, 3. derece sit alanı olarak ilan edilmiş ve koruma altına alınmıştır. Bu da bu bölgenin antik dönem için ne kadar önemli ipuçlarına ev sahipliği yaptığını bizlere göstermektedir.

• Adres: Sadak Köyü, Kelkit, Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

6. Kromni Şehri

Burası neresi? Maden kaynakları açısından zengin olan Kromni Şehri, 2010’da arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiştir. Kromni ismi Yunancadan gelmektedir ve “sarp kayalık” anlamına gelmektedir. Kaleler, su kemerleri ve taş evler ziyaretçiler için keyifli anlar sunuyor. Krom aslında bir vadi. İmera, İstavrit gibi geçmişin önemli merkezlerinin arasında kalması sebebiyle kimi kaynaklarda şehir olarak gösterilmiş. Ev sahipliği yaptığı maden kaynakları sebebiyle de yüzyıllar önce binlerce kişinin yaşadığı yer olarak anılmaktadır ve bu durum bölgeye çok fazla göçün olmasına neden olmuştur.

Bölgede tescillenen 15 kilise ve şapel kalıntısı yer aldığını da belirtelim. Bu kiliseler, Osmanlı döneminde Müslüman gibi görünen Hristiyanların gizli bölmelerde ibadetlerini yapmaları için kullanılmıştır.  Köyün tepesindeki 1710 senesinde inşa edilmiş olan kilise ise Rumların inşa etmiş olduğu son kilise olarak bilinmektedir. Kiliseler 1856 senesinde serbestçe ibadetlerini yapmalarına izin verilmesinin ardından restore edilerek tam anlamıyla ibadete açılmıştır.

Neden gitmeliyim? Kromni Vadisi hem muhteşem doğası ile doğaseverlerin keyifle gezebileceği bir vadi hem de tarihi dokusu ile insanı geçmişte bir yolculuğa çıkaran bir açık hava müzesi görevi görmektedir. Bu nedenle Krom Vadisi mutlaka Gümüşhane tarihi yerler listesine alınması gereken özel yerler arasında bulunmaktadır. Bölgenin 3. derece sit alanı olarak ilan edilmesi de bölgenin önemini gösteren detaylar arasında bulunmaktadır.

• Adres: Yağlıdere Köyü, Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

7. Santa Harabeleri

Burası neresi? Kent merkezine 82 kilometre uzaklıkta yer alan Santa Harabeleri, Yanbolu Deresinin yer aldığı vadilerle birbirinden ayrılmış ve üç ayrı yamaç üzerine kurulmuştur. Kentte Rumların yaşadığı dönemde sığınak olarak kullanılan ve dini, ticari, kültürel bir merkez görevi gören eski kentin yapılan araştırmalar sonucu 9 ayrı mahalleden oluştuğu belirlenmiştir.

Özellikle 16-18. yüzyıllar arasında Santa bölgesi, civardaki en gelişmiş ve zengin yerlerin başında gelmiştir. Bu durum, bu tarihler arasında bölgeye pek çok Rumun göç etmesini sağlamıştır. Bölge, Fatih Sultan Mehmet Han döneminde, 1461-1476 yılları arasında Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir.

Neden gitmeliyim? Diğer yandan Gümüşhane‘nin ‘’Arkeolojik Sit Alanı’’ ilan edilen nadide tarihi yerlerinden biri olarak gösteriliyor. Harabeler içerisinde taş evler, kaya oyması freskler ve belirli bir bölümü ayakta kalan kale tarzı yapılar yer alıyor. 3 ayrı bölgedeki toplamda 300’ü aşkın ev de bölgenin geçmişine ışık tutmaktadır.

• Adres: Dumanlı Köyü, Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Mimari Yapılar

8. Sarıçiçek Köy Odaları

Burası neresi? Hacı Ömer Ağa tarafından 1870’li yıllarda yapılan Sarı Çiçek Köy Odaları, Türk mimarisinin lirik temasını yansıtır. Evler genellikle birbirine 40-50 metrelik mesafelerde inşa edilmiştir. Göz kamaştıran motifler dikkat çeker. En önemli detayı ise ahşap işlemeler ve dekorlar monte edilirken tek bir çivi bile kullanılmaması. Evlerin inşasında özellikle bölgede bolca bulunan sarıçam kullanılmıştır. Günümüzde bu evlerden iki tanesi misafirhane olarak değerlendirilmekte ve köyü ziyaret edenlerin görmesi sağlanmaktadır.

Neden gitmeliyim? Etnografik unsurlara meraklı iseniz ve geçmişte Gümüşhane’deki günlük evlerin nasıl bir yer olduğunu merak ediyorsanız Sarıçiçek Köy Odaları size çok şey katacak önemli detaylardan biri. Ziyaretiniz sırasında köy halkının size karşı samimi ve içten davranışları ise geride güzel anılar bırakmanızı sağlayacaktır.

• Adres: Sarıçiçek Köyü Yolu, 29150 Sarıçiçek/Gümüşhane Merkez/Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu (Muhtar ile iletişime geçebilirsiniz)
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Hamamlar

9. Paşa Hamamı

Burası neresi? 50 cm’lik tuğla duvarlarla örülmüş olan Paşa Hamamı, merkez Süleymaniye Mahallesi’nde bulunmaktadır. Hamamın tam olarak yapıldığı tarih bilinmemekle birlikte incelemeler sonucunda Osmanlı dönemindeki hamamların özelliğinde inşa edildiği görülmüştür. Dikdörtgen planlı tasarlanmış olan hamam, kuzey ve güney yönünde uzanmaktadır ve girişi kuzey tarafından verilmiştir. Eğimli bir bölgede yapılmış olan hamamın batı kısmının bir bölümü toprağın altında kalmıştır. Hamam şu anda kullanılmamaktadır.

• Adres: Süleymaniye Mahallesi, Merkez/Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Kiliseler, Manastırlar

10. İmera Manastırı

Burası neresi? Günümüzde 670 yıl önceden gelen bir çınar niteliğindeki İmera Manastırı, Gümüşhane’nin en eski turistik zenginliklerinden biri. Son günlerde restore edilmesine karar verilen manastır, merkeze bağlı Olucak Köyü sınırları içerisinde yer alıyor. Gotik mimarisi ve aydınlatma tekniği ile mistik bir yapı olduğu bilinen manastır, Doğu Karadeniz’in en önemli kiliselerinden biri olarak gösterilir.

1350 senesinde inşa edilen kilisenin 1859 senesinde Rahibe Roxane tarafından yenilendiği belirtilmektedir. Eskiden Rumlar tarafından yerleşim yeri olarak kullanılan İmera köyünde bulunan manastırın oldukça iyi bir şekilde korunduğunu söyleyebiliriz. 2019 senesinde yüklü bir bütçe ile kilisenin restorasyonuna başlanmıştır.

Neden gitmeliyim? Kromni Vadisi sınırları içindeki İmera Manastırı, bölgedeki en önemli Rum manastırlarından biri olması ve büyük oranda günümüze sağlam bir şekilde ulaşabilmiş olması nedeniyle Gümüşhane’nin mutlaka görülmesi gereken tarihi yerleri arasında bulunmaktadır.

Kaçırmayın! Bölgedeki buz gibi su kaynaklarından su içmeyi, Foster Konağı’nı görmeyi ve etkileyici taş evleri ziyaret etmeyi ihmal etmeyin.

• Adres: Olucak Köyü Yolu, 29100 Olucak/Gümüşhane Merkez/Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Diğer Tarihi Yerler

11. Kürtün

Burası neresi? Türkmen tarihine ışık tutan bir yer. Geçmişte birçok Türkmen beyliğine ev sahipliği yapan Kürtün’de hayvancılık ve tarım yapılıyordu. Akkoyunlu ve Safevilerin hakimiyetinde kalan yerleşim yeri barındırdığı medeniyetlerden kalan izlerle dolu bir yer. Gümüşhane‘ye gelenleri etkileyici görünümüyle etkisi altına alan yerleşim yeri, mutlaka ziyaret etmeniz gereken yerler arasında.

• Adres: Kürtün, Gümüşhane
• Ziyaret saatleri: Gün boyu
• Giriş ücreti: Ücretsiz
• Yol tarifi al >

Gümüşhane’nin tarihi yerleri listesi hakkındaki fikir ve görüşlerinizi aşağıda yer alan yorumlar kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz.