İçindekiler
Doğal güzelliklerinin yanı sıra, binlerce yıllık tarihe ve eserlere ev sahipliği yapan Artvin’in tarihi geçmişine yolculuğa çıkıyoruz.
Gürcü krallıklarından, İslam beyliklerine kadar pek çok devletin ve beyliğin yönetimine ev sahipliği yapan Artvin, coğrafi konumu nedeniyle de tarihte oldukça önemli bir yer tutuyor. Binlerce yıldır ev sahipliği yaptığı yönetimlerin şehirde bıraktığı tarihi izleri gözlemleyebilmek için kiliselerinden, kalelerine kadar şehrin bir çok tarihi yapılarını listeledik. İşte sizler için hazırladığımız Artvin yazımız;
Kaleler
1. Artvin Kalesi
Listemize şehrin simge yapılarından biri olan Artvin Kalesi ile başlıyoruz. Artvin’in merkezinde yer alan Çayağzı Mahallesi’ndeki tarihi hale, şehir merkezine sadece 2 km mesafede yer alıyor. Artvin merkezden Erzurum–Samsun yoluna çıkarken karşılaşabileceğiniz kale, Çoruh Nehri’nin kıyısında bulunuyor. Tarihi bilgilere göre kale, 937 yılında dönemin Gürcü Kralı Büyük Oşet’in isteği üzerine inşa edilmiş. Ancak kalenin bugün gördüğümüz hali, Osmanlıların eski kalenin üzerine inşa ettiği eklemelerden oluşuyor. Son olarak 2012 yılında restore edilerek ışıklandırılan kale, müthiş manzarasıyla da dikkat çekiyor.
Not: Kale askeri arazinin içerisinde yer aldığı için ne yazık ki henüz dışarıdan ziyaretlere açık değil. Yakın zamanda ziyarete açılması düşünülen kaleyi, şimdilik uzaktan seyredebiliyorsunuz.
2. Ardanuç Kalesi
Artvin’in şehir merkezine yaklaşık 40 km uzaklıkta yer alan Ardanuç ilçesindeki kale, ilçeyle aynı ismi taşıyor. Artvin’in geriye kalan önemli tarihi eserleri arasında sayılan yapı, Adakale Köyü’ne oldukça yakın bir tepede yer alıyor. Kalenin bulunduğu arazinin çevresinde pek çok gümüş madeni yer aldığı için kale, Gevher Nik Kalesi adıyla da biliniyor. Kalenin üzerinde herhangi bir kitabe yer almadığı için kaç yılında ve kim tarafından yaptırıldığı net olarak bilinmiyor.
Ancak tarihi verilere göre yapımı M.Ö tarihe dayandırılan kale, pek çok beyliğin ve devletin bünyesine girmiş. 1551 yılında ise Osmanlıların eline geçen kale, günümüzde ziyaret etmeniz gereken noktaların başında geliyor.
3. Ferhatlı Kalesi
Artvin’in tarihi kalelerinden bir diğeri de, ünlü hikaye Ferhat ile Şirin’in görüşüp buluştuğu kale olarak biliniyor. Ardanuç ilçesinde yer alan tarihi kale, ilçeye 5 km mesafedeki Ahıza Köyü sınırları içinde bulunuyor. Dik bir uçurumun üzerine inşa edilen bu ilginç kalenin üzeride herhangi bir kitabe bulunmadığı için ne yazık ki kaç yılında ve kim tarafından yaptırıldığı net olarak bilinmiyor.
Ancak tarihi kaynaklara göre daha sonradan İberya Kralı Vahtang Gorgosal’ın isteği üzerine onarımdan geçen kale, Evliya Çelebi’nin Seyehatnamesi’nde de geçiyor. Günümüzde oldukça yıpranmış bir şekilde karşımıza çıkan kaleye ulaşım çok zorlu olduğundan uzaktan manzarasını izlemeyi tercih edebilirsiniz.
Kilise Ve Manastır
4. Tibeti Kilisesi
Artvin’in tarihi kiliselerinden Tibeti Kilisesi, şehrin değeri ne yazık ki uzun yıllar bilinmeyen ve bu nedenle de oldukça zarar görmüş önemli kiliselerinden biri. Artvin’in Şavşat ilçesinin Cevizli Köyü’nde yer alan kilise, tarihi araştırmalara göre 899-918 yılları arasında yaşayan ve dönemin Gürcü kralı olan Kuropalates Gurgen’in oğlu olan Aşot Kuhi tarafından babası adına inşa ettirilmiş. Uzun yıllar bölgede oldukça önemli bir konumda olan kilise ve manastır, 11.Yüzyılda üzerine yeni bir kilise inşa edilmesiyle biçim değiştirmiş.
Bölgede İslam devletlerinin hüküm sürmeye başlamasıyla birlikte camiye dönüştürülen yapı, 1889 yılına kadar cami olarak kullanılmış. Yanında yer alan bina bir süre daha tiyatro olarak kullanılsa da, ne yazık ki 1950 yılında dönemin muhtarı tarafından kilise dinamitle patlatılmış. Tamamen yıkılmayan kilise oldukça büyük hasar gördüğü için bugün oldukça viran bir halde karşımıza çıkıyor.
5. Parehi Manastırı
Artvin’in Ortaköy Çiftçe Kilisesi adıyla da bilinen Parehi Manastırı, Artvin’in merkezinde yer alan Ortaköy mevkisinde yer alıyor. Tarihi kaynaklara göre Keşiş Grigol Handzta’nın öğrencilerinin kurduğu manastır, 840’lı yıllarda inşa edilmiş. 9.Yüzyılda inşa edilen kilise, kısa sürede bölgenin din adamlarının cemaat halinde inzivaya çekildiği yer haline dönmüş. Dik bir arazinin üzerine inşa edilen manastır, günümüzde kullanılmadığı için oldukça yıpranmış bir durumda.
6. Parhali Manastırı
Artvin’in önemli Gürcü manastırlarından biri de, Yusufeli ilçesinin içinde yer alan Alıparmak Köyü’ndeki Parhali Manastırı. Ortodoks kilisesi olarak bilinen yapı, tarihi kaynaklara göre 961-973 yıllarında dönemin Gürcü Kralı III. Davit’in isteği üzerine inşa edilmiş. İçerisinde iki küçük kilise bulunan manastır, Vaftizci Yahya’nın adın ithafen kurulmuş.
Gürcü edebiyatında yer alan pek çok eser ve hikayede de bahsedilen manastır, bölgede İslami devletlerin hakim sürmesinden sonra 1677 yılında cami olarak kullanılmaya başlanmış. Kültür Bakanlığı tarafından 1987 yılında koruna altına alınan ve yakın zamanda restore edilen kiliseyi, Artvin geziniz sırasında ziyaret edebilirsiniz.
7. Rabat Kilisesi
Artvin’in Ardanuç ilçesine 17 km uzaklıkta bulunan Bulanık Köyü içerisindeki tarihi kilise, Çamlık, yani bir diğer adıyla da Rabat mahallesinde yer alıyor. Özellikle de kiliseye giden yol o kadar keyifli ki, Artvin’in yemyeşil doğasının tadını çıkarabiliyorsunuz. Yapım tarihi net olarak bilinmese de, kilisenin mimari yapısı gereği Ortaçağ’da yapıldığı düşünülen yapı, neredeyse bin yıllık geçmişe dayanıyor.
Kilisenin yapıldığı dönemde bölgede hüküm süren Bagratlı Krallığı tarafından inşa edildiği düşünülen kilise, oldukça ilginç mimari yapıya sahip. Günümüzde ne yazık ki herhangi bir bakım ve restorasyon sürecinden geçmediği için viran bir halde kalan kilise, yine de ziyarete değer kıymetli bir eser.
8. İşhani Manastırı
Artvin geziniz sırasında mutlaka görmeniz gereken manastırların başında gelen tarihi yapılardan birisi de İşhani Manastırı, İşhan olarak da bilinen tarihi manastır, Artvin’in Yusufeli ilçesinde, kendisiyle aynı ismi taşıyan İşhan Köyü’nde yer alıyor. Kilisenin kitabesine göre yapı, 7.Yüzyılda dönemin Piskoposu III. Nerses’in isteği üzerine inşa edilmiş. 10.Yüzyıl tarihi kaynaklarında da bahsi geçen manastır, köyün tepe kısmında bulunuyor.
Doğa harikası tabiatı dışında evlerinin yapısı ve mistik güzelliğiyle dikkat çeken köy, İşhani Manastırı nedeniyle de oldukça ilgi çekici bir hale geliyor. Bölgede İslami devletlerin hüküm sürmesiyle birlikte camiye döndürülen yapı, yakın geçmişe kadar cami olarak hizmet verse de, günümüzde terkedilmiş bir halde duruyor.
Taş işçiliği ve etkileyici mimarisiyle oldukça ilgi çeken bu manastırı, Artvin’de gerçekleştireceğiniz tarihi ve kültürel turun içine mutlaka katmalısınız.
9. Dolishane Manastırı
Artvin’de Gürcülerden kalan pek çok Ortaçağ manastırı yapısı bulunuyor. Şehre zenginlik katan estetik mimariye sahip tarihi yapılar, şehrin her bölgesinde mutlaka mevcut. Bunlardan birisi de, Artvin’in merkezinde bulunan Hamamlı Köyü’nde yer alıyor. Manastırın üzerinde yer alan kitabeye göre 10.Yüzyılda bölgede hüküm süren Bagrat Kralı Sumbath’ın isteğiyle yaptırılan yapı, İslami devletlerden sonra uzun yıllar cami olarak kullanılmış.
Yapıldığı dönemde hiç şüphesiz oldukça etkileyici bir görüntüye sahip olan manastır, dönemin önde gelen mimarlarından Gabriel’e özel olarak yaptırılmış. Doliskana Manastırı ismiyle de bilinen yapı, özel taş işçiliğiyle oldukça dikkat çekiyor.
10. Porta Manastırı
Artvin’in Pırnallı ismiyle de anılan tarihi Porta Manastırı, şehir merkezine bağlı Pınarlı Köyü’nde yer alıyor. Tarihi kaynaklara göre 9.Yüzyılda dönemin kralının oğlu Prens Khaoi tarafından inşa ettirilen manastır, Gürcü ismine sahipmiş gibi gözükse de, aslında İtalyan bir isme sahip. Manastırın yapıldığı dönemde, bölgede Ceneviz Kolonisi’nin çok fazla yoğun olarak yaşadığı biliniyor.
İçerisinde çeşmesinden şapeline kadar pek çok yapının yer aldığı manastırdan günümüze çok sağlam bir görüntü kalmamış olsa da, döneminde nasıl bir öneme ve heybete sahip olduğu bugün ki kalıntılardan dahi anlaşılabiliyor. Etrafında pek çok terkedilmiş evlerin de yer aldığı bölgede, doğanın ve tarihin tadını çıkartmayı unutmayın.
11. Tekkale Manastırı
Artvin yer alan oldukça etkileyici mimariye ve tarihi öneme sahip bir diğer manastır da, Yusufeli ilçesinde yer alan Tekkale Manastırı. Mimari yapısı ve özellikleri nedeniyle oldukça geniş bir kompleks diyebileceğimiz manastırın içerisinde seminer odasından, şapele kadar pek çok alan yer alıyor. Manastırın üzerinde herhangi bir kitabe yer almadığı için kaç yılında ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmese de, mimarisi gereği 9.Yüzyılda bölgede hüküm süren Bagratlılar’ın inşa ettiği düşünülüyor.
12. Satlel Kilisesi
Artvin’in Şavşat ilçesinde yer alan Söğütlü Mahallesi’ndeki tarihi Satlel Kilisesi, günümüzde oldukça yıpranmış görünse de, bir zamanlar bölgede yer alan önemli yapılardan biri olarak görülüyordu. Kilisenin üzerinde herhangi bir kitabe yok ancak mimarisi nedeniyle Ortaçağ eseri olduğu biliniyor. Uzun yıllar kilise, ve daha sonra 1923 yılında cami olarak kullanılan yapı, uzun süredir boş ve atıl bir şekilde duruyor.
Diğer
13. Çifte köprü
Artvin’in Ortacalar Köyü’nde yer alan tarihi köprüler, köyün yaklaşık 2 km gerisinde bulunuyor. Tarihi köprülerin bulunduğu yere verdiği kültürel mistik dokuyu çoğumuz biliyoruz. Bu nedenle şehrin tarihi dokusunu en güzel hissedebileceğimiz yerlerden birisi de bu köprülerin olduğu alan. Köprülerin 18.Yüzyılda yapıldığı düşünülüyor ancak net bir kitabesi yok. Birbirine karşılıklı bir şekilde yapılan köprüler, eğimli yapısıyla dikkat çekiyor.
14. Tamara Odaları
Gezi noktalarında yerini alan ilginç bir tarihi mekan da, Suatan Şelalesi’nin bulunduğu bölgede bulunan tarihi Tamara Odaları. Aşağı Koyunlu Köyü’ne yapılan yolla iki saat süren uzun ve keyifli bir doğa yürüyüşü ulaşabileceğiniz şelalenin orada yer alan odaların tarihi, 1181-1213 yıllarına kadar dayanıyor. O dönemde Gürcistan Krallığı’nda yaşayan din adamlarının inziva amaçlı kullandığı odalar, doğal kayaların oyulmasıyla yapılmış. Şelaleyi gezmeye geldiğiniz sırada kolaylıkla görebileceğiniz tarihi alanı görmeden dönmemenizi öneririz.
15. Dikyamaç Yaşam Müzesi
Listemizin son maddesinde ise, şehrin önemli tarihi değerlerini gözlemleyebileceğiniz Dikyamaç Yaşam Müzesi yer alıyor. Artvin’e bağlı olan Dikyamaç Köyü ve çevresi geçmişe ışık tutan önemli tarihi eserler barındıran müze, adından da anlaşılabileceği üzere geleneksel yaşama dair el sanatları, evde kullanılan aletler gibi eserler sergiliyor.
Artvin halkına kazandırılan eserler arasında beşik, kömür ütüsü, ahşap tekneler, el sanatlarında kullanılan aletler, gudeli, kepçeler, bakır kaplarlar, demirci körüğü, bakır siniler, sepetler, el değirmeni gibi ürünler bulunduğu müzeye, çevre köyler üzerinden yaklaşık 20 dakika içinde gidebilirsiniz. Diğer taraftan Arhavi, Kavak, Çifte Köprü ve Ortacalar Köyü istikameti takip edilirse yarım saatte müzeye varabilirsiniz.
Adres: 08290, Arhavi Ortacalar Yolu, Arhavi/Artvin
Ziyaret Saatleri: 09:00-15:00 (Cumartesi-Pazar: 09:00-17:00)
Giriş Ücreti: Ücret bilgisine ulaşılamadı.
Sizler için hazırladığımız Artvin tarihi yerler listemiz burada sona eriyor. Keyifle okuduğunuzu umduğumuz yazımızı beğendiyseniz ve eklemek istediğiniz başka gezi noktaları var ise, aşağıdaki yorumlar kısmına yazarak bizimle paylaşabilirsiniz. 🙂
