Sürekli olarak Türkiye’nin tarihi geçmişinden söz ederiz. Uzun dönemler, savaşlar, mücadeleler ve hayatta kalma ile sonuçlanan savaşlar…
Türkiye, tarihi bakımdan uzun soluklu bir coğrafyadır. İnsanlık tarihinin ilk dönemlerine ait yerleşim yerleri ülkemizdedir (Şanlıurfa’daki Göbekli Tepe Höyüğü), yaşamın en doğal alanları ülkemizdedir ve savaşların en çetin geçtiği topraklar yine ülkemizdedir. Biraz da sulh için yapılan şeylerden söz etmek istiyorum. Mesela tarihi han ve kervansaraylar.
Türkiye’deki Han ve Kervansaraylar
Türkiye’nin dört bir yanında Selçuklular döneminde inşa edilen han ve kervansaraylar vardır. Bu yerler, ticaret yolları üzerine kurulmuş, aralarında deve ile 9 saat yolculuk yapılacak bir mesafe vardır (40 km.) han ve kervansaraylar, uzak yerlerden ticaret yapmak için yola revan olanların geceleri konakladıkları güvenli yerler idi. Savaş dönemlerinde kale görevi görmüş, sulh döneminde bazen pazaryeri olmuş bazen de otel görevi görmüşlerdir.
Günümüze yetişen bu tipten çok sayıda han ve kervansaray vardır. Ben de bu yazımda bunlar hakkında sizlere bilgi vermek istedim. Umarım tatilde işinize yarar.
Afyon-Çay-Taşhan
III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde 677 H. (1278 M.) yılında Ebul Mücahit Yusuf Bin Yakup tarafından Taş Medresenin Mimarı Oğul Bey Bin Muhammed’e yaptırılan Taşhan, günümüze bir bölümü ulaşmış tarihi hanlardan biridir.
Kare planlı kapalı bölümünün günümüze ulaştığı han, mimarisi ile dikkat çekicidir. Tuğladan yapılmış kubbesi ve kesme taştan yapılan bir iç mekana sahip olan Taşhan, toprak damdan yapılmıştır.
Aksaray-Sultan Hanı
H.626-M1229 yıllarında Selçuklu İmparatoru Aleaddin Keykubat tarafından inşa ettirilen Sultan Hanı, Aksaray-Konya yolu üzerinde yer almaktadır. Han yapıldığı dönemden bir süre sonra yanmış ve Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında mütevelli Seraceddin Bin Ahmet Bin El Hasan tarafından onarımdan geçirilmiştir.
Yapıldığı dönemlerde zaman zaman Moğol istilasına uğrayan Sultan Hanı, yazlık ve kışlık olmak üzere iki şekilde yapılmıştır. Mimarisi ve büyüklüğü ile Türkiye’nin önemli hanlarından biridir.
Adana-Ceyhan-Kurtkulağı Kervansarayı
Adana’nın Ceyhan ilçesinde bulunan tarihi Kurtkulağı kervansarayı, 17. Yüzyılda Hüseyin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Tarihi kervansaray daha sonra Mimar başı Mehmet Ağa tarafından yeniden onarımdan geçirilmiştir.
Enine dikdörtgen plan üzerine inşa edilen Kurtkulağı Kervansarayı, içte iki sıra halinde sivri kemerlerle bağlanmış ve yapının üzeri beşik tonoz ile örtülmüştür.
Afyon-İhsaniye-Döğer Kervansarayı
15. yüzyılda Sultan II. Murat döneminde inşa edilen Afyon’un İhsaniye ilçesindeki Döğer Kervansarayı, enine dikdörtgen plan üzerine inşa edilmiştir. Bitişik olarak iki ayrı bölümden oluşan tarihi kervansarayın ikinci bölümü iki katlı şekilde inşa edilmiştir.
İki katlı bölümün ikinci katında odalar bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü olan odalardan biri mescit olarak kullanılmakta idi. Çapraz tonoz ile örtülüdür. Tek katlı olan bölümün duvarlarından moloz taşı kullanılmış, üzeri beşik tonoz ile örtülmüştür.
Kayseri-Bünyan Karadayı Köyü-Karatay Han
1240-41 yılında Selçuklu devlet adamlarından Cemalettin Karatay tarafından Kayseri’nin Bünyan Karadayı Köyü’nde inşa edilen Karatay Han, iki bölümlü olarak inşa edilmiştir. Yazlık ve kışlık olarak yaptırılan kervansarayın yazlık bölümü avlulu olarak inşa edilmişken kışlık bölümünün üstü tamamen kapalı şekilde yapılmıştır.
Kervansarayın yazlık bölümünde mescit, oda ve hamam bulunmaktadır. Enine yedi nefli olarak inşa edilen kışlık bölümün duvarları yonu taşı ile yapılmış üzeri piramidal külah örtülü kubbe ile örtülüdür.
Kastamonu- Kurşunlu (İsmail Bey) Hanı
1460 yılında Kastamonu merkezinde inşa edilen Kurşunlu Hanı, Candaroğlu Beyi İsmail Bey tarafından inşa ettirilmiştir. İki katlı ve avlulu olarak yaptırılan İsmail Bey Hanı, iki katlı olup içerisinde 51 adet oda bulunmaktadır.
Dış cephesinde 11 dükkanın bulunduğu Kurşunlu Hanı’nın iç duvarları yonu taşı, dış duvarlarında ise moloz taşı kullanılmıştır.
Tokat-Pazar-Mahperi Hatun Kervansarayı
Tokat’ın Pazar ilçesinde yer alan Mahperi Hatun Kervansarayı, Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad’ın birinci eşi Mahperi Hatun tarafından M.1238-39 inşa ettirilmiştir. Günümüze kadar ulaşabilen tarihi kervansaray, Konya’yı Sinop’a bağlayan ticaret yolu üzerinde yer almaktadır.
Yazlık ve kışlık olmak üzere iki bölümden oluşan kervansarayın yazlık bölümü avlulu ve revaklı biçimde inşa edilmişken, kışlık bölümü tamamen kapalı ve üzeri ayaklı tonozlarla örtülmüştür. Duvarlar yonu taşı ile kaplanmış ve dıştan payandalarla desteklenmiştir.