Urartulardan kalma tarihi eserlerin yer aldığı Muş’un tarihi yerleri bir hayli fazla… Yazımızda bu tarihi noktalar ile ilgili detayları ve fotoğrafları sizler için hazırladık…
Muş tarihi hakkında; Doğu Anadolu bölgesinde yer alan Muş, MÖ 13. yüzyılda Urartulara bağlı “Nairi” ülkesi sınırları içerisinde yer almaktaydı. Muş’un tarihi yerleri listemizde bu noktalardan bahsettik. Uzun soluklu bir tarihe ev sahipliği yapan ilin adı hakkında farklı rivayetler bulunsa da en kuvvetli rivayetin, Muşkilerden geldiği yönünde olandır. Muşki kavmi, Muş güneyi dağlarında barınan bir kavim idi. Günümüze ulaşabilen bazı eserlerde bu dönemden kalma izlere rastlanılmaktadır.
Medler, Pers, Roma gibi çeşitli topluluklar tarafından ele geçirilen Muş, 11. yüzyılda, Malazgirt Zaferi’nin ardından Türklere Anadolu’nun kapılarının aralanmasına olanak tanımıştır. 1515 yılında Osmanlıya ait bir toprak olan Muş, 1966 senesinde meydana gelen bir depremde büyük oranda yıkılmıştır.
Muş’un en ünlüleri; Geleneksel Muş Evleri Muş’un en meşhur tarihi yerleri arasında bulunmaktadır. Bu nedenle özellikle bu güzel ve otantik evleri görmenizi ve bol bol fotoğraf çekmenizi öneriyoruz. Zafer Anıtı da, Türk tarihi açısından Malazgirt’in önemini simgelemesi açısından görülmesi gerene noktalardan biridir.
Muş gezi tavsiyesi; Muş’taki gezilecek yerler için çok geniş bir zaman ayırmanıza gerek yok. Şehri tam anlamıyla gezmek için 1 ya da en fazla 2 günlük bir Muş gezi planı yapmanız yeterli olacaktır.
Müzekart; Muş gezisi sırasında Müzekart kullanmanızı gerektirecek tarihi bir nokta karşınıza çıkmıyor. Bu nedenle Müzekart sahibi olmanız gerekli değil.
Kaleler
1. Muş Kalesi
Burası neresi? Muş merkezinde bulunan ve tarihi milattan öncesine kadar uzanan Muş Kalesi, şehrin tarihi sembollerinden biridir. Birçok medeniyet ve uygarlığın hakimiyeti altına giren kale, Hz. Ömer döneminde Müslümanların hakimiyetine girmiştir. Kalenin kim tarafından ve tam olarak hangi tarihte yaptırılmış olduğu ise bilinmemektedir.
Neden gitmeliyim? Günümüzde belediye tarafından kale çevresinde çevre düzenlemesi çalışmaları gerçekleştirilmiştir ve yerli halkın piknik alanı olarak kullandıkları bir noktadır. Muş ziyaretinde bu tarihi kaleyi görmenizi öneriyoruz.
- Adres: Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
2. Malazgirt Kalesi
Burası neresi? Muş’un Malazgirt ilçesinde yer alan Malazgirt Kalesi, İslamiyet dönemi ve Bizans döneminde pek çok savaşa tanıklık etmiş önemli bir tarihi yapıdır. “Berber Kalesi” olarak da anılmaktadır. Kale incelendiğinde Diyarbakır surlarına olan benzerliği dikkat çekmektedir ve uzunluğu yaklaşık olarak 1750 metredir.
Eski Malazgirt’i sarmalayan kalenin ana burcu ve diğer burçları tarihçiler tarafından da dikkat çekmektedir. Kalenin inşası sırasında Horasan harcı ve siyah volkanik taşlar kullanılmıştır.
Neden gitmeliyim? Günümüze gelen kısmında bazı onarımlar olsa da orijinalliğinin zarar görmemesi adına titiz çalışmalarda bulunulmuştur ve günümüzde çevresi piknik alanı olarak değerlendirilmektedir.
- Adres: Mengüçgazi Mahallesi, 127. Sk., 49400 Malazgirt/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
3. Haspet Kalesi
Burası neresi? Muş’un tarihi yerleri içerisinde ön plana çıkan Haspet Kalesi’nin kim tarafından ve hangi tarihte yaptırıldığı bilinmemekle birlikte günümüze yalnızca iki adet gözetleme kulesi ve bazı sur duvarları kalmıştır. Geçmişte ovaya hakim konumundan faydalanılan kale, karakol görevi görmüştür. Kale, Kızıl Dağı’nın yamaçlarında bulunmaktadır. Surların büyük bir bölümü de define arayıcıları tarafından ne yazık ki tahrip edilmiştir.
- Adres: 49250 Donatım/Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Kiliseler, Manastırlar
4. Arak Manastırı (Kilisesi)
Burası neresi? Roma üslubu ile yaptırılan Arak Manastırı, Muş gezisi esnasında kesinlikle görülmesi gereken tarihi yerlerden biridir. Tarihi hakkında net bilgilerin olmadığı manastır, adını bulunduğu Arak (Kepenek) köyden alır. Farsça “şarap” manasına gelen Arak adının köye verilmesinin nedeni ise geçmiş dönemlerde köyde üzüm bağlarının bulunması ve üzüm şırası çıkarılan bir yer olmasından ileri gelmektedir. Kilisenin bulunduğu
İbadethane, “Kutsal Havariler Manastırı” olarak da isimlendirilmektedir. Manastırın kuruluşu 4. yüzyıla dayanmaktadır ve Aziz Grigor tarafından kurulmuştur. Rivayete göre bölgeye hakim olan Sasaniler kiliseyi Romalı ustalara yaptırarak, bir iyi niyet göstergesi olarak Romalılara hediye etmiştir. Kiliseye 200-250 metre kadar mesafede bir de çan kulesi bulunmaktadır.
Neden gitmeliyim? Günümüze harabe bir şekilde gelebilen Arak Manastırı, Arak Köyü’nde bir zirvenin eteklerine kuruludur. Karaçavuş Dağı’nın eteklerinde inşa edilen Arak Manastırı, Muş’un görülmesi gereken yerlerindendir.
- Adres: Donatım Köyü/Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
5. Surp Garabet Manastırı
Burası neresi? Geçmişte Batı Ermenistan’ın en büyük ve en önemli manastırlarından biri olarak kabul edilen Surp Garabet Manastırı’nın, 4. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. 1915 senesindeki Ermeni istilası sırasında manastır büyük ölçüde zarar görmüştür. Günümüzde ihtişamlı manastırdan geriye birkaç parça kilise duvarı ve taş kalmıştır. Manastırdan birçok taş yöredeki evlerin inşasında kullanılmıştır. Manastır, Muş il merkezine 30 km mesafede bulunmaktadır.
Manastırın ismi “Kutsal Müjdeci” anlamına gelmektedir ve Vaftizci Yahya’yı işaret etmektedir. Kendisinin 4. yüzyılda burada gizlendiği rivayet edilmektedir. Daha sonra manastırda Vaftizci Yahya için savaşan Mamikonyanların sığındığı tahmin edilmektedir. Manastır, çeşitli kaynaklarda “Çanlı Kilise” veya “Çengelli Kilise” olarak da geçmektedir.
- Adres: 49150 Yukarıyongalı/Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Camiler
6. Muş Ulu Cami
Burası neresi? Şeyh Muhammed-i Mağribi tarafından yaptırılan Muş Ulu Camii, kent merkezinde yer almaktadır. Yapım tarihi hakkında kesin bilgilerin bulunmadığı cami, 14. yüzyıl mimarisi örneklerini taşımaktadır. Caminin bulunduğu yerde daha önce başka bir yapı olduğu ve bu yapının temeli üzerine inşa edildiği anlaşılmıştır. Yapının bir dönem kilise ve bir dönem de hapishane olarak kullanıldığı rivayet edilmektedir.
Kuzeyinde kesme taştan yapılan üç kubbeli son cemaat yeri, ana mekan, ortada kubbe ve yanlarda beşik tonoz üslubu ile yaptırılan cami, şehre gelen ziyaretçilerin en sık uğradıkları noktadır. Camii, moloz taştan inşa edilmiştir ve bölgedeki taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biridir. Dikdörtgen planlı yapılan cami ziyaret edilmesi gereken önemli noktalardan biridir.
Caminin minaresi 1966 senesinde bölgede meydana gelen depremde yıkılmış ve 1968 senesinde yeniden inşa edilmiştir.
Neden gitmeliyim? Muş’un camileri içinde en önemlilerinden biri olan Muş Ulu Cami, sahip olduğu tarihi dokusu ile şehrin görülmesi gereken değerlerindendir.
- Adres: Kale Mahallesi, 3. Sk. No:14, 49100 Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
7. Hacı Şeref Camii
Burası neresi? Hacı Şeref Camii, Muş’un tarihi yerleri içerisinde mimari bakımdan önem arz eden yapılardan biridir. Caminin ana mekanına doğu ve kuzeyden iki ayrı giriş noktası bulunmakta iken minaresinde iki renkli taşlarla geometrik motiflere rastlanmaktadır.
Sonradan eklenen üç gözlü cemaat yeri bulunmakta olan camii, 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak korunmaktadır. Selçuklu mimari unsurlarına sahip olan caminin 17. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir. Caminin minaresi 1902 senesinde ve ahşaptan son cemaat yeri ise 1997 senesinde eklenmiştir.
- Adres: Kale Mahallesi, Gazi Cd. No:72, 49100 Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
8. Alaeddin Bey (Paşa) Camii
Burası neresi? 18. yüzyıl eseri olan cami, dönemin valisi olan Alaeddin Bey tarafından yaptırılmıştır. Dokuz nefli ve kare planlı bir yapıdadır. Ortasında büyük bir kubbe bulunan cami, yanlarında daha küçük kubbelerle örtülmüştür. İki farklı renge sahip kesme taştan yapılmış olan minaresi dikkat çekicidir.
Neden gitmeliyim? Son olarak 2010 senesinde restorasyon sürecine giren cami, 2016 senesinde yeniden ibadete açılmıştır ve günümüzde Muş’un önemli tarihi yerleri arasında bulunmaktadır. Yapı, şehir merkezinde bulunan üç tarihi camiden biri olması nedeniyle özel bir öneme sahiptir.
- Adres: Minare, Bitlis Cd., 49300 Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
9. Esenlik Camisi
Burası neresi? Bulanık ilçesinin Esenlik Köyü sınırları içinde bulunan Esenlik Camisi, Muş’taki Selçuklu eserlerinden biridir. Görünüm itibariyle de Selçuklu mimari unsurlarını yansıtan camide tek kubbe, dört pencere ve iki kapı bulunmaktadır. Kitabesine göre 1325 senesinde Artuklular zamanında yapılmıştır. Son olarak 1985 senesinde restore edilmiştir.
Neden gitmeliyim? Tarihi bir cami olmasına karşın şehir merkezine 86 km uzaklıkta yer almaktadır. Bu nedenle bu güzel camiyi özellikle vakti geniş olan ziyaretçilerin görmenizi öneriyoruz.
- Adres: Esenlik Köyü, Bulanık, Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Türbeler
10. Muştak Baba Türbesi
Burası neresi? Mutasavvıf şairlerden biri olarak bilinen Muştak Baba’nın asıl ismi Mustafa olarak bilinmektedir. Bitlis doğumlu zat, gezdiği illerden edindiği bilgileri ‘’Asar’’ adlı el yazmasında toplamış ve dönemin ünlü şairlerinden biri haline gelmiştir. Günümüzde Süleymaniye Kütüphanesi’nde yer alan el yazması, Muştak Baba’nın çok çeşitli gözlemlerini içerisinde bulundurur.
Bir rivayete göre Aleaddin Bey tarafından boğdurulan zatın ölüm nedeni farklı rivayetlere bağlanmıştır. Muş halkının hayranlık duyduğu Muştak Baba’nın mezarı türbe haline getirilmiş ve günümüzde ziyaretlere açık hale getirilmiştir. Manevi atmosferin yoğun olduğu türbe, 2012 senesinde bakımdan geçirilmiştir.
- Adres: Minare Mahallesi, Karasu Cd. No:23, 49300 Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Köprüler
11. Tarihi Murat Köprüsü
Burası neresi? Selçuklu mimarisi ile yapılan Murat Köprüsü, Muş-Varto yolu üzerinde inşa ettirilmiştir. Şehir merkezine 12 km mesafede yer almaktadır ve 15 dakika gibi kısa bir sürede buraya ulaşmak mümkün olmaktadır. Yapım tarihi hakkında kesin bilgilerin bulunmadığı köprü, 143 metre uzunluğunda ve 12 gözlüdür. 1871 tarihine ait kitabesinin ise onarım zamanlarıyla ilgili olduğu düşünülmektedir. Köprünün yapım yılının ise 13. yüzyıla uzandığı tahmin edilmektedir.
Murat Köprüsü efsanesi; Köprünün çok zengin Ermeni bir kız tarafından yaptırıldığı rivayet edilmiştir ve köprünün inşası sırasında boş boş oturan ustaya sinirlenen kız, ustaya bağırıp çağırmıştır. Bunun üzerine ustanın Ermeni kıza çok cimri olduğunu söylediği ve Ermeni kızın da cimri olmadığını kanıtlamak için köprünün ayaklarına bir küp dolusu altın gömeceğini söylediği anlatılmaktadır.
Ne yazık ki bu efsane, defineciler tarafından kullanılmış ve köprü çok fazla tahrip edilmiştir. Yetkililer tarafından köprüde onarım çalışmaları gerçekleştirilerek tahribatın etkileri ortadan kaldırılmış ve köprü eski haline döndürülmüştür.
Neden gitmeliyim? Yapımında kesme taş ve moloz taşı kullanılan Murat Köprüsü, kent, ziyaret ettiğinizde uğramanız gereken tarihi değerlerden biridir. Köprü günümüzde aktif olarak kullanılmaktadır. 2010 senesinde gerçekleştirilen ışıklandırma çalışmaları, köprünün akşam saatlerinde bambaşka bir görünüme sahip olmasını sağlamaktadır.
Dilerseniz köprü çevresinde piknik yapabilir ya da cafe ve restoranlarda bir şeyler yiyip içerek yorgunluğunuzu atabilirsiniz. Hem doğal güzelliği hem tarihi dokusu burasını Muş’un mutlaka görülmesi gereken tarihi yerleri arasında gösterilmesini sağlamaktadır.
- Adres: Şenoba Köyü/Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Hanlar
12. Yıldızlı Han
Burası neresi? Kent merkezinde Yukarı Çarşı’da yer alan Yıldızlı Han, 1307 yılında Miralay Seyfi Bey tarafından yaptırılmış Muş’un tarihi yerlerinden bir diğeridir. İki katlı han içerisinde Selçuklu mimari yapısına uygun motifler görebilirsiniz. Han toplamda 613 metrekarelik bir alana sahiptir ve toplamda 52 dükkana ev sahipliği yapmaktadır.
Oldukça geniş bir alan üzerine kurulu hanın birinci katında zamanında; kuyumcular, bakırcılar ve gümüşçüler, emanethaneler çalışmaktaydı. İkinci katı ise pansiyon olarak kullanılmaktaydı. 1916 yılına gelindiğinde han Ruslar tarafından tahrip edilmiş ve bugünkü halini almıştır.
Neden gitmeliyim? Muş Belediyesi tarafından bir takım restore çalışmalarının ardından ziyarete açılmıştır. Günümüzde han, çeşitli sanatsal etkinliklere de sahipliği yapmaktadır.
- Adres: Yukarı Çarşı Cd., Dericiler Sokağı / Muş Merkez
- Ziyaret saatleri: Her gün 08.00-17.00
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Hamamlar
13. Alaaddin Bey Hamamı
Burası neresi? Çok sayıda tarihi yapıya ev sahipliği yapan Muş’ta görülmesi gereken bir diğer tarihi yer ise Alaaddin Bey Hamamı’dır. Aynı ismi taşıyan cami ile aynı dönemde yapılmış olan hamam, günümüzde faaldir. Bitki süslemeleri ile bezenen iç tasarımı bir hayli dikkat çekicidir.
Hamamın giriş kapısı üzerine işlenen kaplumbağa kabartması, hamamın en çok dikkat çeken yeridir. Bitki motifleriyle ve locanın hemen üstündeki kaplumbağa deseniyle oldukça dikkat çeken Alaaddin Bey Hamamı Osmanlı döneminden kalma önemli bir eserdir.
- Adres: Minare Mahallesi, Muş Merkez / Muş
- Yol tarifi al >
14. Migre Hamamı
Burası neresi? Türk üçgeni ismi verilen bir teknikle kubbelerin taşınması sağlanan Migre Hamamı, günümüzde atıl bir durumdadır ve aktif olarak kullanılmamaktadır. “Gülü Hamamı” olarak da adlandırılmaktadır ve çeşitli afetler nedeniyle neredeyse tamamıyla yıkılmıştır. Kerpiç bir yapıya sahip olan hamamın inşasında asimetrik moloz taşlar kullanılmıştır.
- Adres: Kale, Muş Merkez/Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Antik Kentler, Tarihi Yürüyüş Alanları
15. Kayalıdere Antik Kenti
Burası neresi? Urartular döneminden kalan bu tarihi bölgede gerçekleştirilen kazılarda şarap mahzeni, kral mezarları ve odacıklar bulunmuştur. Şehir Muş merkezine 40 km mesafede bulunmaktadır. Şehrin II. Sarduri döneminde özellikle askeri amaçla kullanmak için inşa edildiği düşünülmektedir.
Neden gitmeliyim? Muş’un en önemli tarihi miraslarını bünyesinde barındırmış olan Kayalıdere Antik Kenti aynı zamanda kentin en önemli tarihi yeridir. Bölgeden çıkarılan bazı eserler de Ankara‘da bulunan Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde ziyaretçiler tarafından incelenebilmektedir.
- Adres: Kayalıdere, Varto, Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Diğer Tarihi Yerler
16. Geleneksel Muş Evleri
Burası neresi? Kentin simgesi haline gelmiş Geleneksel Muş Evleri, Selçuklu kültürünün etkilerini günümüze taşıyan tarihi yapılardır. Bahçelerinde geniş bir avlu ve erzak deposu yer alan evlerde ayrıca ahır da yer almaktadır. Estetik görünümleri ile Muş’taki diğer evlerden farklı olsalar da bazı benzerlikleri olduğunu da fark edebilirsiniz.
Neden gitmeliyim? Günümüzde hala halktan insanların yaşadığı Muş Evleri, dar sokakları ve farklı mimarisiyle görülmeye değer tarihi noktalar arasında yer alıyor ve “Muş’un tarihi yerleri nerelerdir?” sorusu için öncelikle verilen cevapların başında geliyor.
- Adres: Kale Mahallesi / Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz (Konaklama için kullanıldığı için içini görmek pek mümkün değil)
- Yol tarifi al >
17. Zafer Anıtı
Burası neresi? Malazgirt Zaferi’nden uzun yıllar sonra 1985-1989 yılları arasında Malazgirt ilçesine yaptırılan Zafer Anıtı, Türklerin Anadolu’ya gelişini temsil ettiği için ayrı bir öneme sahiptir. Muş’ta düzenlenen Malazgirt Zaferi kutlamaları her yıl 26 Ağustos’ta bu görkemli anıt önünde gerçekleştirilir.
1997 yılında bir dizi restorasyon çalışmasından geçen anıtın yüksekliği 42 metre olup bir iki ayrı sütundan oluşmaktadır ve anıtın toplam alanı 230 dönümdür. Bu sütunlar Anadolu’nun kapısını temsil etmektedir.
- Adres: Mengüçgazi Mahallesi, Malazgirt / Muş
- Ziyaret saatleri: Gün boyu
- Giriş ücreti: Ücretsiz
- Yol tarifi al >
Muş’un tarihi yerleri listemizi incelediniz… Hiç hız kesmeden Muş gezilecek yerler ile ilgili notlarınızı almayı unutmayın. Yazı ile ilgili fikir ve görüşleriniz için yorumlar butonunu kullanabilir, yazımızı geliştirmemizde bizlere yardımcı olabilirsiniz.